TBMM Genel Konseyi’nde kabul edilen 12’nci Kalkınma Planı’nda maden arama çalışmaları”kamu faydasına faaliyet” olarak sınıflandırılırken yargı, maden ocaklarına ait tartışmalı bir karara imza attı.
Konya Bölge Yönetim Mahkemesi, 3. İdari Dava Dairesi’nin Antalya’nın Korkuteli ilçesine bağlı Dereköy Başpınar Yaylası’ndaki tarım toprağında kömür madeni ocağı kurulmasını iptal eden kararını 11 Ekim’de bozduğu öğrenildi. Mahkeme, oluşturulacak yeni uzman heyetinin tarım ile madenciliği kıyaslamasını ve hangisinde üstün kamu faydası bulunduğunu tespit etmesi gerektiğine kanaat getirdi.
Antalya Toprak Koruma Kurulu, 26 Ekim 2020 tarihinde aldığı kararla, Başpınar Yaylası’nda bulunan yaklaşık 40 hektarlık arazinin “tarım dışı maksatla kullanımının uygun olduğuna” kanaat getirmişti. Bu arazinin yaklaşık 34 hektarlık kısmı, birinci sınıf tarım toprağı niteliğine sahip. Bu tanımlama, toprağın verimli ve kolay işlenebilir olduğu manasına geliyor.
Alınan bu kararla, Turkuaz Linyit Kömür İşletmeleri A.Ş.’nin Dereköy Yaylası’nda kömür ocağı kurmasının önü açıldı. Çünkü tarım yerlerinde madencilik yapılabilmesi için 5403 sayılı Toprak Muhafaza ve Arazi Kullanımı Kanunu mucibince kamu faydası kararı alınması gerekiyor. Bu karar, 103 üretici tarafından yargıya taşındı. Belge kapsamında oluşturulan uzman heyeti, maden projesi için olumsuz görüş sundu. Ama Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığı Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü de 15 Ekim 2021 tarihinde aldığı bir öteki kararla arazinin yaklaşık 8,5 hektarlık kısmında yapılacak madencilik faaliyeti için “kamu yararı” kararı verdi.
Ardından da Antalya 3’üncü Yönetim Mahkemesi bu yıl 11 Ocak’ta, Toprak Müdafaa Konseyi’nin verdiği kararın iptaline hükmetti. Bu kararının münasebetinde, verimli tarım topraklarının tarım dışı hedefle kullanılamayacağı vurgulandı.
“Yatağan’a tam 64 bin sefer yapılacak”
Bunun üzerine Tarım ve Orman Bakanlığı, kararı istinaf mahkemesine taşıdı. Bölgeye maden ocağını açmak isteyen şirket de bakanlığın yanında evraka müdahil oldu. Bakanlık, evrak kapsamında bulunduğu talepte, kelam konusu alanda yürütülecek madencilik faaliyeti için 15 Ekim 2021’de “kamu faydası kararı” verildiğini anımsattı. Bakanlık, proje alanından çıkarılacak kömürün Muğla’daki Yatağan Termik Santrali’nin kömür gereksinimini karşılayacağını kaydetti. Arazinin madencilik faaliyetinde kullanılmasının kamu faydasına daha uygun olacağını savunan bakanlık, alt derece mahkemenin kararının iptal edilmesini talep etti.
Aralarında Etraf ve Ekoloji Hareketi (ÇEHAV) avukatlarından Tuncay Koç’un da bulunduğu üç davacı avukat ise Antalya 3’üncü Yönetim Mahkemesi’nin kararının hukuka uygun olduğunu lisana getirdi. Yatağan Termik Santrali’nin bölgeye tam 280 kilometre uzaklıkta bulunduğunu aktaran avukatlar, savunmalarında kimi hesaplamalara yer verdi. Dava avukatları, bölgeden çıkarılacak madenin 20 tonluk kamyonlarla Dereköy’den Muğla’ya taşınması halinde, bir yılda 64 bin 762 sefer düzenleneceğini ileri sürdü. Bunun kamu faydasına uygun olmadığını belirten avukatlar, istinaf müracaatının reddini istedi.
Bölge Yönetim Mahkemesi’nden bozma kararı
Konya Bölge İdare Mahkemesi 3. İdari Dava Dairesi ise 11 Ekim tarihinde belgeyi kararı bağladı. Oybirliğiyle verilen kararla, Antalya 3. Yönetim Mahkemesi’nin verdiği iptal kararı kaldırıldı. Belgeyi tekrar alt derece mahkemeye gönderen istinaf, kararında kimi konulara dikkat çekti. İstinaf, birinci eksper incelemesinin metoda karşıt olduğunu savundu.
İkisi maden, ikisi ziraat, biri de harita mühendisinden oluşacak yeni bir uzman heyetinin alanda inceleme yapması gerektiğini bildirdi. Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’nün yaklaşık 8,5 hektarlık kısmındaki madencilik faaliyeti için kamu faydası kararı aldığını hatırlatan istinaf mahkemesi, incelemenin bu alan üzerinden yapılması gerektiğini söz etti.
Mahkeme, 8,5 hektarlık arazinin tarım dışı kullanılmasının uygun olup olmadığı, alternatif alan bulunup bulunmadığı, alanda gerçekleştirilecek ziraî faaliyette mi, yoksa madencilik faaliyetinde mi üstün kamu faydası bulunduğunun ortaya konulmasını istedi. Yine yapılacak yargılamada, kararın da bu araştırmanın sonucuna nazaran verilmesi gerektiğini belirtti.
“Bu karar, şirketin önünü açar”
Karara ait DW Türkçe’ye açıklamalarda bulunan davanın avukatlarından Tuncay Koç, mahkemenin kararını “kötü bir bozma kararı” biçiminde tanımladı. Avukat Koç’a göre bu karar, maden ocağı açmak isteyen şirketin önünü açacak nitelikte. Bölge Yönetim Mahkemesi’nin Toprak Muhafaza Konseyi’ni göz arkası ederek, sırf Maden Kanunu’na nazaran gerekçelendirme yaptığına işaret eden Avukat Koç, şunları söyledi:
“O halde alternatif maden bölgesi var mı, yok mu araştırmasının şöyle yapılması gerek: Dereköy’den Muğla’ya kadar bütün alanlar araştırılmalı. Zira sunulan Çevresel Tesir Değerlendirmesi (ÇED) raporunda, kömürün Yatağan Termik Santrali’nde değerlendirileceği yer alıyor.”
ÇED süreci, bir projenin tabiat üzerinde yaratacağı tesirlerin masaya yatırılması manasına geliyor. Yatağan Termik Santrali ise Muğla’daki üç termik santraldan biri. Ortalarında Muğla Etraf Platformu ile Ekoloji Birliği’nin de yer aldığı etraf örgütlerinin bu yıl hazırladığı raporda, Yatağan Termik Santrali’nin tabiata ve insan hayatına önemli ziyan verdiği öne sürülüyor. Rapora nazaran ortalarında Yatağan’ın da bulunduğu termik santrallerin, bölgede 68 binden fazla erken vefata, 43 binden fazla erken doğuma sebep olduğu sav ediliyor.
Avukat Koç, mahkemenin kamu faydası saptamasına da reaksiyon gösterdi. Koç’a nazaran gerçek kamu faydasını, verimli tarım yerlerinin korunması oluşturuyor. “Maden bir sefer çıkartılır fakat tarım yüz yıllardır buradaki insanları doyurmuştur” diyen Avukat Koç, sözlerini “Tarımın asırlarca da bölge halkını doyurma potansiyeli mevcut. Bu toprağı heba edemezsiniz. Gerçek kamu faydası, tarım toprağının korunmasıdır” biçiminde sürdürdü.
Kamu faydası tartışması, Muğla Milas’taki Akbelen Ormanı’na ait davayla da gündeme gelmişti. Muğla 1. Yönetim Mahkemesi, 12 Ekim’de YK Enerji’yeAkbelen Ormanı’ndaki maden ocağı için verilen müsaade ve ruhsatın iptaline ait davaları reddetmişti. Kararın münasebeti ise kamu faydası olmuştu.
Maden arama artık kamu faydasına faaliyet
TBMM Genel Heyeti’nin Salı günkü birleşiminde onaylanan ve v Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 12. Kalkınma Planı’nda, madencilik kesimine ait dikkat alımlı kararlar yer alıyor. 2024-2028 devrini kapsayan plana nazaran, yeni bir maden kanunu hazırlanacak. Ayrıyeten maden arama faaliyetleri, kamu faydasına faaliyet olarak tanımlanacak. Maden müsaade süreçlerinde bürokrasinin azaltılacağı yatırım teminatının ise artırılacağı belirtiliyor. Bunlara ek olarak yatırım süreçlerinin hızlandırılması ve yatırımcı üzerindeki idari ve mali yüklerin azaltılması planlanıyor.
