Canavar, aylık yüzde 2.98, yıllık yüzde 73.5 büyüdü. Üretici fiyatlarındaki artış yıllık yüzde 132, güçte yüzde 360 olarak hesaplandı. ENAG ise oranın yüzde 160’ı geçtiğini duyurdu. Datalar ortasındaki uçurum dikkat çekerken beklentileri gerçekleşmeyen Bakan Nebati “Artış suratı kesildi, enflasyon düşüş eğilimine girdi” dedi. Türkiye, bu alanda 20 büyük iktisat ortasında açık orta birinci sırada yer aldı. Yıllardır krizle boğuşan Arjantin yüzde 51, ambargo altındaki Rusya ise yüzde 17 enflasyona sahip.
‘BAŞKAN DEĞİŞİKLİĞİ SAYILARLA GAYRETE SÜRAT KAZANDIRMIŞ’
Fiyat İstatistikleri Dairesi Başkanı’nın istifasının akabinde TÜİK, raporunda 410 eserin fiyatının yer aldığı sepete yer vermedi. Ekonomistler, dataların karartılması için ‘skandal’ dedi. CHP’li Öztrak “Bunun ismi milyonlarca çalışanın hakkını yemektir. Lider değişikliği işe yaramış. Sayılarla gayrete sürat verilmiş” reaksiyonunu gösterdi. MB eski başekonomisti Hakan Kara da “Cumhuriyet tarihinde enflasyonun şimdikinden daha süratli arttığı tek devir İkinci Dünya Savaşı” bilgisini paylaştı.
TÜİK’E KARŞIN 24 YILIN TEPESİNDE
Türkiye’nin enflasyonu TÜİK datalarına bile nazaran, 24 yılın doruğuna çıktı. Bu oran, 1998 yılı ekim ayından bu yana görülen en yüksek düzey oldu. 2001 krizinde bile yıllık enflasyon en fazla yüzde 68,5 düzeyini görmüştü. TÜİK aylık besin enflasyonunu da yüzde 1,63 olarak açıklarken, öncü datalar tıpkı şeyleri söylemedi.
Tüketiciyi yakından ilgilendiren Türkiye’deki fiyat artışlarının Mayıs 2022 karnesi muhakkak oldu. Mutfaktaki yangın sürerken, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), yeniden çok tartışmalı bir bilgi açıkladı. Mayıs ayında birçok esere gelen sert artırımlara karşın enflasyonun o kadar da sert olmadığını bilgilerle ortaya koyan TÜİK, yıllık tüketici enflasyonu yüzde 2,98 artarak yüzde 73,50 olduğunu paylaştı. TÜİK aylık besin enflasyonunu da yüzde 1,63 olarak açıklarken, öncü datalar tıpkı şeyleri söylemedi. Türk-İş’in besin enflasyonu yüzde 13, ekonomistlerden oluşan ENAG yüzde 6, İstanbul’un enflasyonunu açıklayan İTO ise besindeki fiyat artışını yüzde 4,97 olarak hesaplamıştı. 2001 krizinde bile yıllık enflasyon en fazla yüzde 68,5 düzeyini görmüştü. Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, enflasyonun mayıs ayından itibaren düşeceğini öngördüklerini daha evvel açıklamıştı. Dün bilgilerin akabinde toplumsal medyadan tekrar paylaşım yaparak artışa karşın Nebati “Enflasyon düşüş eğilimine girmiştir. Açıklanan enflasyon sayıları, enflasyon artışının sürat kesmiş olduğunu ortaya koyuyor. Nisan ayında yüzde 7,25 olarak gerçekleşen TÜFE aylık artış oranı Mayıs ayında yüzde 2,98 gerçekleşerek enflasyon düşüş eğilimine girmiştir” dedi.
Üretici fiyatlarında yıllık yüzde 132,2 artış yaşanırken, ÜFE-TÜFE ortasındaki makas 58,7 puan ile rekor düzeye ulaştı. Öte yandan çekirdek enflasyon yıllık bazda yüzde 52,4’ten yüzde 56’ya yükseldi. Mayıs ayında yüzde 5’e yakın artması beklenen TÜFE, aylık yüzde 2,98 atış gösterdi. Bu ortada TÜİK, enflasyonda unsur sepeti yayımlamayı bıraktı. TÜİK bilgilerine nazaran; TÜFE mayıs ayında bir evvelki aya nazaran yüzde 2,98, bir evvelki yılın aralık ayına nazaran yüzde 35,64, bir evvelki yılın birebir ayına nazaran yüzde 73,50 ve on iki aylık ortalamalara nazaran yüzde 39,33 arttı. Mayıs ayında aylık artışın yüksek olduğu ana kümeler yüzde 6,53 ile alkollü içkiler ve tütün, yüzde 6,15 ile cümbüş ve kültür, yüzde 5.47 ile lokanta ve oteller oldu. Yıllık bazda ulaştırmada 107,62 artış kaydedilirken, besin ve alkolsüz içecekler yüzde 91,63 ve mesken eşyası yüzde 82,08 arttı.
ARTIK UNSUR SEPETİ YOK
TÜİK mayıs ayında birinci kere unsur sepeti yayınlamayı da bıraktı. Artık fiyat artışlarını kalem kalem gösteren hesaplama sistemi de tedavülden kalktı. Husus sepetinde son olarak nisan ayı fiyatları yer aldı. TÜİK 26 Mayıs tarihindeki açıklamasında yapılan değişiklikle ilgili olarak şu bilgileri vermişti: “TÜFE kapsamında yayımlanmakta olan detaylı tabloların sunum formu ve içeriği konusunda kamuoyunda gündeme gelen yapan tenkitler de dikkate alınarak, piyasadaki fiyat hareketlerinin kullanıcılar tarafından daha gerçek okunması ve takip edilmesine imkan verecek birtakım düzenlemeler yapılacaktır. Bu emelle Eurostat’ın TÜFE bilgileri konusundaki dağıtım siyaseti ve şeffaflık kriterleri de kıymetlendirilerek, ilerleyen süreçte TÜFE kapsamında yayımlanmakta olan ve Eurostat tarafından talep edilmeyen tabloların kaldırılarak, birebir biçimde talep edilen yeni tabloların da eklenmesine karar verilmiştir. Hazırlık çalışmalarının tamamlanmasıyla birlikte yeni yayımlanacak olan tablolarda, geçmiş aylara ilişkin karşılaştırılabilir bilgiler de yer alacaktır.”
ÜRETİCİYİ MALİYETLER PATLATTI
Üretici fiyatları yüzde 7,7 artış beklentilerine rağmen, mayısta aylık yüzde 8,76 arttı. Yıllık Yİ-ÜFE yüzde mayısta yüzde 121,8’den yüzde 132,16’ya çıktı. ÜFE-TÜFE ortasındaki makas 58,7 puan ile rekor düzeye ulaştı. Üretici fiyatları mayıs ayında, aralık ayına nazaran yüzde 51,43, on iki aylık ortalamalara nazaran ise yüzde 80,38 artış gösterdi. Madencilik ve taşocakçılığında yüzde 133,49, imalatta yüzde 115,18, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 360,30 ve su temininde yüzde 70,02 artış yaşandı. Ana sanayi kümelerinin yıllık değişimleri; orta malında yüzde 122,21, sağlam tüketim malında yüzde 83,41, dayanıksız tüketim malında yüzde 106,82, güçte yüzde 300,16 ve sermaye malında yüzde 79,08 artış olarak gerçekleşti.
‘BU ORANLARA KARŞIN EN YÜKSEK 6’INCI ENFLASYONA SAHİPİZ’
Gelecek Partili Kerim Rota “Açıklanan yüzde 2,98’lik enflasyon oranı ile bir enflasyona Endeksli Bono çıksa da kimsenin bu bilgilere inanıp buna yatırım yapmayacağı belirli oldu. Yeniden de bu oranla bile dünyanın en yüksek 6’ncı enflasyon oranına sahibiz. TL’nin bedel kaybının nedenini bu yurtdışı TL ihraçlara bağlayıp engellemeye uğraşıyorlarsa kendilerine makûs bir haberim var. Kredi faizleri uydurduğunuz enflasyonun bile yüzde 50 altında. Habere husus edilen ihraç meblağı kadar TL krediyi bankalar bu faizlerden 1 iş gününde veriyor” dedi. DÜZGÜN Partili Erhan Usta ise “TÜİK’e nazaran enflasyon tüketicide yüzde 73,5, üreticide yüzde 133,2, besinde yüzde 91,6 olmuş; bağımsız akademisyenlere nazaran yüzde 160’ı aşmış, Erdoğan ve grubunda enflasyonla uğraş manasında hiç bir adım yok. Türkiye hiç bu kadar çaresiz ve aciz olmamıştı” yorumunda bulundu.
TÜKETİCİ FİYATLARI LİDERİ VAZİFEDEN AYRILDI
Bloomberg’in mevzuya yakın kaynaklara dayandırdığı habere nazaran, Türkiye İstatistik Kurumu’nun Fiyat İstatistikleri Daire Başkanlığı altında yer alan Tüketici Fiyatları Küme Lideri Mustafa Teke vazifesinden ayrıldı. Enflasyon verisi açıklanmadan evvel vazifesinden ayrılan Teke’nin yerine Yelda Ayaz’ın atandığını belirten kaynaklar, Teke’nin ayrılık nedeni hakkında bilgi vermedi. TÜİK mevzu hakkında yorum yapmadı.
‘TÜİK 17 MİLYON AİLENİN HAKKINI YİYOR’
Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) yılın birinci 5 aylık periyodunda yüzde 35,64 oranında arttı. SSK ve BAĞ-KUR emekli aylıklarına temmuz ayında ocak – haziran periyodundaki 6 aylık enflasyon oranında artırım yapılacak. Haziran ayında enflasyon sabit kalırsa SSK ve BAĞ-KUR emekli aylıkları temmuz ayında yüzde 35.64 oranında artacak. Böylelikle 2000 öncesi en düşük SSK emekli aylığı 3 bin 293 liradan 4 bin 467 liraya yükselecek. Ekonomistler yapılacak artırımı ve TÜİK bilgilerini yorumlayarak, çalışana haksızlık yapıldığını söyledi. Analist Alaattin Aktaş “TÜİK’in oranını kim ciddiye alıyordu ki, düşük açıklasa ne olur diyenler. Unutulmasın; milyonlarca memur ve emekli TÜİK’in açıkladığı orana nazaran enflasyon farkı alıyor. O yüzden TÜİK’in açıkladığı oran çok çok değerli. Olduğundan düşük açıklanan her oran daha düşük artırım demek” yorumunu yaptı.
Analist Murat Sabuncu da “Saygın ekonomistlerin yaptığı hesapların çok altında enflasyon gösteren TÜİK, Temmuz’da 13 milyon 662 bin emeklinin aylığına yapılacak artırım oranı ve 3 milyon memura verilecek enflasyon farkını da aşağı çekerek 17 milyon ailenin hakkını yiyor. Emekli de memur da nefes alamıyor. Ayıp” dedi.
‘ŞEFFAFLIĞI BIRAKTI’
TÜİK bilgilerini yorumlayan ekonomist Yalçın Karatepe “TÜİK ‘alın size enflasyon verisi’ diyerek bir sayı yayımladı ancak hangi fiyatları kullanarak bunu hesapladığını söylemeyi bıraktı. Niçin ki?” sorusunu sordu. Ekonomist Uğur Gürses de “TÜİK 410 eserin fiyatının bulunduğu unsur sepetinin yayımını durdurmuş. Şu sayılar olmasa enflasyonu ne hoş yönetirdik. TÜFE alt endekslerine ise kimi eserlerin 143 küme kalemi eklenmiş. Böylelikle kalem kalem eser takibi zorlaştırılmış. Şeffaflığı yok ederek enflasyon datalarına olan güvensizliği daha da derinleştiriyorlar. Artık bu başla bir de kısa vadeli ‘enflasyona endeksli tahvil’ çıkaracaksınız?” paylaşımını yaptı.
‘BAŞKAN DEĞİŞİKLİĞİ İŞE YARAMIŞ’
CHP Genel Lider Yardımcısı ve parti sözcüsü Faik Öztrak, toplumsal medya hesabı üzerinden şu yorumu yaptı: “Mayıs ayı husus sepeti ve ortalama husus fiyatları nerede kaldı TÜİK? Enflasyon sayılarını yayımlayan dairedeki lider değişikliği anlaşılan işe yaramış. Enflasyonla gayret edemeyenler, Enflasyon sayılarıyla uğraşa sürat vermiş. Kovid patlar, mevt datalarını karart. Doğalgaz biter, depo datalarını karart. KKM elde kalır, BDDK datalarını karart. Enflasyon patlar, husus sepetini karart. Kuşkunuz olmasın; Sandıkta da millet sizi karartacak.”
‘HERŞEY UÇTU LAKİN ENFLASYON YÜZDE 3’
Karar müellifi ekonomist Oğuz Demir “TÜİK’in ayrıntısını hala bilmediğimiz bilgilerine nazaran, 5 aylık enflasyon yüzde 35,64 oldu. Yani önümüzdeki ay enflasyon hiç artmamış bile olsa memur/emekli alacağı artırım yüzde 35,64 olacak” dedi. Analist Cem Başlevent ise şu paylaşımı yaptı: “TÜİK’te enflasyon hesabını yapan daire lideri 19 Mayıs’ta misyondan ayrılıyor. TÜFE kümesinden öteki bir yöneticinin de istifasını verdiği söyleniyor. Ve konut kiraları, araba, akaryakıt, et ve süt fiyatları uçarken, aylık enflasyon sürpriz formda yüzde 3 çıkıyor.”
2003’ÜN 100 TL’Sİ BUGÜNÜN 10 LİRASI
Gelecek Partili İbrahim Turhan “Ekonomi idaresini kutluyorum. Hiçbir fedakârlıktan kaçınmadan TÜİK’te yaptıkları art geriye atamalarla sonunda enflasyonu denetim altına almayı başardılar. İster inanın ister inanmayın Mayıs ayında aylık enflasyon yüzde 3 olarak açıklandı. Daha uygununu bekliyoruz sizden. Lakin performans notunuzu kıracağım. Ne o üretici fiyatlarının hâli? En kısa vakitte ona da bir el atın. Aylık yüzde 8,8 artış mı olur? Bölersin ortadan, oldu 3,3. Yetkilileri misyona çağırıyorum” dedi. Ekonomist Murat Kubilay da “1 aylık enflasyon yüzde 2,98. 12 aylık enflasyon yüzde 73,50. 19 yıllık enflasyon yüzde 909,30. 1 Ocak 2003’teki 100 TL’nin bugünkü pahası 10 TL. Kaynak TÜİK” paylaşımında bulundu.
ARJANTİN’İ BİLE GEÇTİK
Ekonomist Doç Dr. Hakkı Öztürk “Tüm dünyanın kıskandığı söylenilen Türkiye Yeni İktisat Modeline geçilmesi Türkiye’deki enflasyonu Arjantin enflasyonunun 1.27 katına çıkardı, o da şimdilik. Türkiye enflasyon yüzde 73,5 iken Arjantin’de ise yüzde 58” diye konuştu. Analist Cem Ovyat ise “İTO’nun tüketici enflasyonu bir ayda yüzde 80’den, yüzde 87,4’e çıkarken; TÜİK’in tüketici enflasyonu yalnızca 3.5 puan artarak yüzde 70’ten, yüzde 73,5’e çıkmış. Hakeza Türk-İş’İn besin enflasyonu 1 ayda yüzde 85’ten, yüzde 107,8’e çıkarken; TÜİK’in besin enflasyonu 2.5 puan artarak yüzde 89,1’den, yüzde 91,6’ya çıkmış. Ve TÜİK, yalnızca ENAG’dan değil, başka alternatif enflasyon hesaplamalarından bu kadar ayrıştığı bu ayda şeffaflığını azaltıyor. Husus sepetini, bölgesel enflasyonu yayımlamıyor. Unsur sepeti değerli zira en azından aşikâr kalemlerde, bilhassa besin eserlerinde, aldıkları sayılar ne kadar gerçekçi görüyordunuz. Başka kimi kalemlerde de (mesela otomotivde) karşılaştırma yapmanızı sağlayacak alternatif endeksler olabiliyor” yorumda bulundu. Ekonomist Orhan Karaca da şöyle konuştu: “1994 krizinde bugünkü üretici enflasyonunun atası olan toptan eşya enflasyonu yüzde 130’u aştığında tüketici enflasyonu da onun ensesindeydi. Artık ise üretici enflasyonu yüzde 130’u aşmışken tüketici enflasyonu yüzde 70’lerde. Allahtan bu kere vefakar işletmelerimiz var; yoksa tam yanmıştık!”