Pek çok ülkedeki Polonya konsolosluklarının para karşılığında yabancılara vize verdiğinin ortaya çıkması üzerine Avrupa Birliği (AB) ve Almanya, Varşova üzerindeki baskıyı artırdı. AB Kurulu’nun İçişlerinden Sorumlu Üyesi Ylva Johansson, evvelki gün Polonya hükümetine bir yazı yollayarak 3 Ekim’e kadar vize skandalıyla kontaklı argümanların aydınlatmasını talep etti.
DW Brüksel ofisinin bildirdiğine nazaran, Varşova, Komiser Johansson’un sorularına Cuma günü karşılık verdi. Fakat Komiser karşılıkları tatmin edici bulmadı ve 3 Ekim’e kadar sorulan tüm soruların yanıtlanması talebini tekrarladı.
DW’nin ulaştığı, Komiser Johansson’a gönderilen, Polonya Dışişleri Bakanlığı’ndan Müsteşar Pawel Jablonski imzalı karşılıkta, suçlamalar reddedildi ve rastgele bir vize skandalı olmadığı vurgulandı. Olayın, seçimlere geri sayımın başladığı ülkede, medya ve muhalefet tarafından büyütüldüğü ve gerçekleri yansıtmadığı, karmaşa yaratma gayeli olduğu sav edildi.
Polonya Dışişleri Bakanlığı’nın Komiser Johansson’a yolladığı karşılıkta, Polonya Yolsuzlukla Çaba Dairesi’nin Temmuz 2022’den bu yana ortaya çıkardığı ve konsolosluklarda misyonlu memurların rüşvet karşılığı verdiğinden şüphelenilen 268 vize hadisesi olduğu bildirildi. Polonya Adalet Bakanlığı da daha evvel bu sayıyı 268 olarak açıklamıştı. Soruşturmanın 18 aydır sürdüğü belirtilirken, bunun hangi tarihleri kapsadığına dair ayrıntı ise verilmedi. Polonya’nın kelam konusu vakit diliminde 500 bin vize verdiği, münasebetiyle 268 olaya dair soruşturmanın çok küçük bir kısmı kapsadığı savunuldu.
Verilen 500 bin vizenin D tipi Schengen Vizesi olduğu da bildiriliyor. Kelam konusu vize, C tipi Schengen Vizesi’nden farklı olarak, yabancılara Polonya’da uzun müddetli kalma hakkını tanıyor. Polonya Dışişleri Bakanlığı, kelam konusu vizelerin yüzde 80’inin Belarus ve Ukraynalılara verildiğini belirtti. 90 günlük kalmaya müsade eden C tipi Schengen Vizesi’nin kaç bireye verildiğine dair soruyu ise Varşova karşılıksız bıraktı.
Polonya Dışişleri Bakanlığı, D tipi Schengen Vizesi ile Polonya’ya gelenlerin öteki ülkelere gidişine müsaade verilmediğini de bildirdi. Lakin ortalarında Almanya’nın da bulunduğu pek çok ülke buna kuşkulu yaklaşıyor. Gerçekten Schengen Bölgesi’nde sonlar açık olduğundan Polonya vizesi aldığı belirtilen şahısların kolay kolay öteki AB ülkelerine geçmiş olabileceği varsayım ediliyor.
Almanya da kuşkulu yaklaşıyor
Bu tasayı taşıyan Almanya İçişleri Bakanı Nancy Feaser de Polonyalı mevkidaşı Mariusz Kamisnki’den tezlerin süratli ve kapsamlı biçimde aydınlatılmasını talep etti.
DW Türkçe’nin hususla ilgili sorularını cevaplayan Almanya İçişleri Bakanlığı da, “ciddiye alınması gereken mümkün vize yolsuzluğu” konusunda Polonya hükümetinden, bilhassa olayın ne vakit başladığı, ne kadar sürdüğü, hangi ülke vatandaşlarına, ne kadar vize verildiği ve sıkıntıya karşı Varşova’nın hangi önlemleri aldığı konusunda ayrıntılı bilgi vermesinin talep edildiğini iletti.
“Azeriler ve Türkler Polonya vizesiyle bize başvuruyor”
Yabancılar hukuku konusunda uzman avukat Dündar Kelloğlu ise bilhassa son iki yıldır Polonya vizesi olup da Almanya’ya gelmiş olan ve kendilerinden bilgi almak üzere başvuran kişi sayısında artış gözlemlediklerini söyledi. DW Türkçe’ye konuşan Kelloğlu, “Öyle haftalarımız oldu ki 10-12 kişi gelip bize Polonya vizesiyle Almanya’da ikamet ve çalışma müsaadesi alıp alamayacağını ya da sığınma başvurusu yaparsa Polonya’ya geri gönderilip gönderilmeyeceğini ve muhtemel bir iltica müracaatının kabul edilme bahtının ne kadar olduğunu sordu” dedi. Kelloğlu, vize skandalının Polonya medyasında çıkmasından bu yana da tekrar bilgi almak isteyen kişi sayısında hareketlilik yaşandığını belirtti ve “Türkçe de bilmemizden ötürü olsa gerek, bize daha çok Polonya vizesi olan Türkiye ve Azerbaycan vatandaşları istişareye geliyor” dedi.
Kendilerine başvuranların aktardığına nazaran, aracı kurumlar ve seyahat acentaları geçen yıllarda 8 bin ila 10 bin euroya Polonya vizesi aldılar. Kelloğlu “Bize söylenen, çoğunlukla Polonya’da kağıt üzerinde bir şirket kurulduğu, daha sonra da ona çalışacağı söylenen şahıslara iş mukavelesi yapıldığı ve o mukavele ve öbür dokümanlarla vize için aracı şirketlerin Polonya konsolosluklarına vize başvurusu yaptığı” diyor.
DW Türkçe, Almanya İçişleri Bakanlığı’na kelam konusu Polonya vizesiyle Almanya’ya geçenler ortasında Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları olup olmadığını ve sayısına dair dataları de sordu. Bakanlık, bahisle ilgili Polonya’dan bilgi talep edildiğini tekrarlayarak ayrıntı veremeyeceğini belirtti.
Kendilerine yapılan başvurulardaki artıştan yola çıkan avukat Kelloğlu ise sayının yüksek olduğundan emin. “Alışılmışın dışında çok Azerinin bilhassa Polonya vizesiyle geldiğini görüyoruz” diye konuşan hukukçu, ayrıyeten Polonya vizesiyle gelip de daha sonra Almanya’ya geçen pek çok kişinin ikamet bile yaptırmadan kaçak kaldığına ve 4-5 euro üzere saatlik taban fiyatının çok altında, makus şartlarda çalıştığına ve sömürüldüğüne şahit olduklarını da belirtiyor.
Vizeler iptal olabilir mi?
Hukukçu Kelloğlu’na nazaran, kelam konusu vizelerin iptal edilmesi, bu vizeler yasa dışı yoldan, para karşılığında alındığı için mümkün. Kelloğlu, bu nedenle Polonya’da skandalın ortaya çıkmasından bu yana, bu yolla Almanya ve Avrupa’ya gelmiş şahısların kaygısının anlaşılır olduğunu söylüyor. Kelloğlu, iltica eden yahut iltica etmeyi düşünenlere de Polonya’nın Dublin Sözleşmesi’ne taraf olduğunu hatırlatıyor ve oraya vizeyle giriş yapmış bireylerin iltica halinde Polonya’ya iadesinin teorik olarak mümkün olduğunu da belirtiyor. Lakin Varşova’nın mültecileri geri almaya yanaşmaması nedeniyle, örneğin Almanya’da iltica etmiş birinin Polonya’ya hudut dışı edilmesinin güç olduğunu da söylüyor.
Dublin Mutabakatı, AB içinde yapılan bir iltica müracaatından hangi ülkenin sorumlu olduğunu düzenliyor ve sürecin başvuruyu yapan kişinin birinci ayak bastığı ve giriş kaydının yapıldığı ülkede yürütülmesini öngörüyor. Bütün AB üyesi ülkeler üzere Polonya da muahedeye taraf.
Ne olmuştu?
Polonya’da sorumlu savcılık geçen hafta yaptığı açıklamada, ülkenin yurt dışı temsilciliklerindeki vize süreçlerinde düzensizlik ve yolsuzluk kuşkusuyla Mart 2023’ten bu yana soruşturma yürüttüğünü, yedi kişi hakkında soruşturma açıldığını, üç kişinin de tutuklu olduğunu duyurdu.
Polonya medyasının ortaya çıkardığı skandalın ucu Polonya Dışişleri Bakanlığı’na kadar uzanıyor. Polonya’nın yurt dışı temsilciliklerinin denetiminden de sorumlu Dışişleri Bakanı Yardımcısı Piotr Wawrzyk, 31 Ağustos’ta vazifeden alındı. Wawrzyk yalnızca Bakanlık’taki misyonundan uzaklaştırılmakla kalmadı, önümüzdeki ay yapılacak seçimlerde partisi onu adaylıktan da çıkardı. Hükümet kaynaklarına nazaran, geçen hafta apansız hastaneye kaldırılan Wawrzyk’in intihara kalkıştığı bildiriliyor. Polonya Yolsuzlukla Uğraş Dairesi (CBA) Wawrzyk’in sorumlu olduğu ünitelere baskın düzenlemiş, ofislerinde arama yapmıştı. Polonya medyası, ortaya çıkan para ve rüşvet karşılığı vize skandalına dair yolsuzluk ağının gerisinde yer alan kişinin o olduğunu ileri sürüyor.
Seçimlere geri sayımın başladığı ülkede muhalefet ise vize yolsuzluğunun 30 aydır sürdüğünü ve bu yolla 250-350 bin civarında şahsa vize verildiğini argüman ediyor. Adalet Bakanı Zbigniew Ziobro de 268 vize ile ilgili soruşturma yürütüldüğünü ve başta Hindistan, Filipinler, Singapur, Hong Kong ve Tayvan’ın ortalarında bulunduğu konsoloslukların büyüteç altına alındığını kaydetti. Bu ortada Polonya hükümeti skandalı Polonya istihbaratının açığa çıkardığını savunurken, muhalif medya olaya dikkat çekenin ABD ve yabancı istihbarat teşkilatları olduğunu argüman ediyor.
Dışişleri Bakan Yardımcısı dışında, ona yakınlığı ile bilinen hukuk kısmı lideri Jakub Osajda’nın da misyondan uzaklaştırıldığı açıklandı. Ayrıyeten tüm yurt dışı temsilciliklerinde denetim başlatıldığı, özel aracı şirketlerle yapılan işbirliklerinin de sona erdirildiği kaydedildi.
15 Ekim’deki seçimlere siyasi malzeme
Skandal, 15 Ekim’de düzenlenecek seçimler öncesinde ağır biçimde tartışılıyor. Çünkü iktidardaki sağcı ve milliyetçi hükümet, yıllardır sert bir göç zıddı çizgi izliyor ve kendisini “Polonya’yı ülkeyi göçten koruyacak tek güç” olarak lanse ediyor. Polonya hükümeti, bilhassa de Müslüman ülkelerden göçle kontaklı nefret telaffuzları ve kışkırtıcı açıklamaları ile dikkat çekiyor.
Polonyalılar, 15 Ekim’de seçimlere ilaveten yapılan halk oylamasında, “Avrupa bürokrasisi tarafından öngörülen düzeneğe nazaran Ortadoğu ve Afrika’dan binlerce kaçak göçmenin alınması yükümlülüğünü destekliyor musunuz?” ve “Polonya ile Belarus ortasındaki duvarın kaldırılmasını istiyor musunuz?” sorularına da yanıt verecekler.
Ortaya çıkan vize skandalının seçim sonucunu etkileyip etkilemeyeceği bilinmiyor. Lakin uzmanlara nazaran, kelam konusu skandal, kendisini bilhassa Müslüman ülkelerden gelişleri engelleyecek tek güç olarak gösteren sağcı ve milliyetçi iktidarın imajını zedeleyecek.
