İspanya’nın başşehri Madrid yarından itibaren iki gün boyunca Rusya’nın Ukrayna işgalinin sürdüğü bir devirde NATO İttifakı için kritik bir tepeye mesken sahipliği yapacak.
NATO’nun Stratejik Konsepti’nin kabul edilecek olması açısından zati kıymetli olan tepe Rusya’nın 24 Şubat’ta Ukrayna’ya girmesiyle daha kritik bir hale geldi. Stratejik Konsept evrakı NATO’nun uzun devirli yol haritası niteliğini taşıyor ve yaklaşık her 10 yılda bir gözden geçiriliyor.
Zirvenin gündeminde dört ana başlık yer alıyor. Bunlar, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın tesirleri ve Rusya tehdidine karşı alınabilecek yeni tedbirler, NATO’nun Avrupa yapılanmasının güçlendirilmesi, Çin sıkıntısı ve İsveç ile Finlandiya’nın NATO üyelik müracaatları.
Son ana başlık ise yalnızca İttifak’ın geleceği için değil, Türkiye için de farklı kıymetli. Zira bir müddettir Ankara hem üye olmak isteyen bu iki ülkenin PKK, PYD, YPG üzere yapılara karşı açık ve net tutum almasını, hem de müttefiklerinden PKK ve onun Suriye uzantısı olarak gördüğü YPG’nin terör örgütü olarak tanınmasını talep ediyor. Avrupa Birliği (AB) ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ise PKK’yı terör örgütü olarak tanırken, YPG’yi IŞİD ile gayrette “müttefik” olarak görüyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın iştirakiyle başkanlar seviyesinde bugün Madrid’de düzenlenecek toplantı iki ülkenin muhtemel üyelikleri için değerli olacak. Toplantıya Erdoğan’ın yanı sıra İsveç Başbakanı Magdalena Andersson, Finlandiya Cumhurbaşkanı Sauli Niinistö ve NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg de katılacak.
Toplantıdan somut bir tahlil çıkıp çıkmayacağı ise şimdi kesin değil. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın ile Dışişleri Bakan Yardımcısı Sedat Önal dün Brüksel’de teknik seviyede görüşmeler yaptı.
Bu ortada İsveç Başbakanı Magdalena Andersson dün akşam saatlerinde yaptığı açıklamada PKK konusunda Türkiye’ye ileti vererek, NATO üyeliği krizinin tahliline dair optimist konuştu. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg de İsveç’in terörle çabada attığı “somut adımlara” vurgu yaptı.
Ancak Türkiye şimdiye kadar verdiği iletilerin hepsinde iki ülkenin üyeliği konusunda telâşlı olmadığını ve müzakerelerin “aylarca” sürebileceğini belirtmiş; Kalın da, “Bu doruğa katılmak, bizim konumumuzdan geri adım atacağımız manasına gelmiyor” sözlerini kullanmıştı.
Bu ortada toplantı öncesinde, ABD Lideri Joe Biden ile Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın tepe marjında görüşebileceğine yönelik Washington’dan gelen iletiler, diplomatik gözlemcilere nazaran krizin çözülmesi konusunda ABD’nin “son dakikada dahi olsa topa girebileceğini” gösteriyor.
Erdoğan ise dün gece kabine toplantısının akabinde yaptığı açıklamada NATO tepesine değinerek, “Ülkemizin hak ve menfaatleri doğrultusunda ne gerekiyorsa onu yapacağız. Bilhassa PKK, YPG, FETÖ üzere terör örgütleri konusunda sergilenen riyakarlıkları muhataplarımızın yüzlerine dokümanlarıyla, bilgileriyle, imajlarıyla tabir edeceğiz. Bu tablo değişmeden Türkiye’den farklı bir hal beklenmesinin mümkün olmayacağını da açıkça söyleyeceğiz” diye konuştu.
Carneige Vakfı Kıdemli Araştırmacısı, uzun yıllar Dışişleri Bakanlığı’nda ilgili dairelerde misyon yapmış olan Emekli Büyükelçi Alper Coşkun DW Türkçe’ye Madrid tepesinin ehemmiyetini, İsveç ve Finlandiya’nın üyelik müracaatları, Türkiye’nin veto kartını kullanması ve Türkiye’nin NATO nezdindeki pozisyonunun bu gelişmelerden nasıl etkileneceğini kıymetlendirdi.
Madrid doruğu neden kıymetli? Doruğun sürprizi Çin mi?
Coşkun, tepenin iki boyut açısından değerli olduğunu söyleyerek, bunları Stratejik Konsept dokümanı ve Ukrayna krizi ile birlikte yaşanan kırılma olarak açıkladı.
Öncelikli gündem hususunun Rusya olacağını ve bu kapsamda Ukrayna saldırısının Avrupa-Atlantik coğrafyasına tesirlerini, NATO’nun savunma ve caydırıcılığını nasıl etkileyeceğinin masaya yatırılacağını belirten Coşkun, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bu tepe birebir vakitte bir yeniliği de yansıtacak. O da Çin konusu. Bu husus Stratejik Konsept üzerinden İttifak’ın gündemine girecek. ABD’nin açıklamalarına ve konumlanmalarına bakıldığında Rus saldırısı yakın tehdit olarak görülüyor olsa dahi bu yüzyılın en büyük sınaması Çin. Hasebiyle Çin’in NATO’nun gündemine girmesi vesilesiyle bu tepe çok kıymetli olacak.”
Büyükelçi Coşkun’a nazaran manşetleri yakalamış gündem başlığı ise Türkiye’yi de yakından ilgilendiren İsveç ve Finlandiya’nın üyelikleri ile ilgili “açık kapı politikası”.
Bugünkü toplantıdan son dakikada sonuç çıkar mı?
İsveç ve Finlandiya’nın üyelik müracaatları ile ilgili birkaç aydır yaşanan krizin bu tepe sırasında çözülüp çözülemeyeceği bugün yapılacak toplantının sonucuna bağlı.
Büyükelçi Coşkun, bu toplantının önderler seviyesinde yapılmasını çok kritik ve sonuç alınması açısından kıymetli görüyor ve şunları belirtti:
“Toplantıdan bir şey çıkar mı çıkmaz mı varsayım etmek güç. Fakat yapılıyor olması bile kendi başına değerli. Lakin şu bir gerçek, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın şahsen katılıyor olması şayet orada onu tatmin eden bir tablo çıkar ise kısa yoldan bu sorunun Türkiye bakımından aşılabilir olma ihtimalini öne çıkartıyor. Temsilcilerin yaptığı toplantı tabi ki değerli lakin taleplerin başkanlar toplantısında lisana getirilmesi tahlil potansiyelini artırıyor.”
Finlandiya ile İsveç’in masaya ne koyacağı, Erdoğan’ın da beklentilerinin ne kadar karşılanacağının kıymetli olacağını tabir eden Coşkun, “Geçmişte de benim de şahit olduğum buna misal tırmanmalar ve son dakika ıstırapları yaşandı. Lakin son dakikada gel-git’lerle aşılabilmişti. Yeniden o denli bir olasılığın bulunduğunu optimist bir iddiayla lisana getirmek mümkün” telaffuzunda bulundu.
NATO’nun Türkiye’ye bakışı veto nedeniyle etkileniyor mu?
Öte yandan Türkiye’nin veto kartını kullanmasının İttifak içindeki pozisyonunu zayıflattığı ve üyeliğinin tartışmaya açıldığını savunan birtakım tezler son periyotta sıklıkla lisana getiriliyor.
Büyükelçi Coşkun’a nazaran bu kanılara iki açıdan bakmak gerekiyor. Bunlardan birincisini bu tartışmaların fiili olarak bir sonuç doğurup doğurmaması olarak açıklayan Coşkun, “Geçmişte de konuşuldu bunlar lakin fiilen sonuç verebilecek şeyler değil. Zira NATO’nun kurucu muahedesinde üye bir ülkenin üyelikten çıkarılması üzere bir kavram yok” hatırlatmasında bulundu.
Ancak yalnızca bu fiili sonuçsuzluğa bakıp yörünge tartışmalarını önemsememenin de yanlış olacağını belirten Coşkun, şöyle konuştu:
“Sonuçta bu bir ittifak ve algı da son derece kıymetli bir konu. Türkiye’nin ittifak mensubiyeti ile ilgili nasıl kendi içinde tartışmaları varsa, Türkiye’nin müttefiklerinin de Türkiye’ye baktıklarında S-400 alan, Rusya ile bağlantılarını geliştiren, muteber mi değil mi olduğu kendilerine nazaran tartışma konusu yapılabilen bir ülkeyi görüyor olmaları Türkiye’nin milletlerarası alandaki tesir gücünü zaafiyete uğratan ve Türkiye ile ilgili olumsuz tabloyu öne çıkarmak isteyenlere güç veren bir öge olur.”