TL’deki erime ve enflasyondaki tırmanış hekimin, mühendisin de ortalarında bulunduğu 16 milyon çalışanın ortalama gelirini 6 bin liraya geriletti. Çalışanların toplam gelirden aldığı hisse tabana vurdu. 2016 yılının birinci çeyreğine nazaran bir işi olan kesim yüzde 30 yoksullaştı. Kuru frenlesin diye başlatılan Dövize Endeksli Mevduat’ta Hazine ve MB’nin faiz yükü artarken dolar bu yılın doruğuna çıktı. Bankalardaki TL mevduatı geriledi, dolar hesaplarının hissesi yüzde 72’yi buldu.
Dövizdeki tırmanışın tesiriyle gerisi kesilmeyen artırımlar toplumun geniş bir kesitini yoksullaştırdı. MB raporunda da yıllık enflasyondaki artışın alt kümeler geneline yayıldığına yer verildi. Hazine Bakanı Nebati’nin “Bu sistemden dar gelirliler hariç üretici firmalar, ihracatçılar kâr ediyor. Çarklar dönüyor” kelamları ise izlenen sistemin yanlışlığının altını çizdi. Gelinen noktada oluşan tablo tekrar üst gelir kümesinin ‘fonlandığı’ yapıyı gösterdi.
ÇARKLAR YOKSULLAŞMA İÇİN DÖNÜYOR
İktisat idaresinin aldığı kararlar, milyonlarca çalışanı yoksullaştırmaya devam ediyor. TÜİK’e nazaran bile enflasyonu patlatması sonrasında sabit gelirli her gün kaybediyor. Zenginin daha varlıklı olduğu sistemde, çalışanların da toplam gelirden aldığı hisse azaldı. Kur müdafaası, yap-işlet-devret modeliyle verilen garantiler ve bankaların kârı gerçek tabloyu gün yüzüne çıkartıyor. Maliye Bakanı Nebati’nin ‘Bu sistemden üretici ve ihracatçı kâr ediyor, dar gelirliler hariç’ kelamları de gerçeği ortaya koyuyor.
Türkiye iktisadında son devirlerde yaşanan gelişmeler orta sınıfı yok etti. Birçok analist ve ekonomistlerin de aktardığı üzere güçlü daha güçlü yoksul daha yoksul oldu. Bilhassa yaşanan enflasyonla birlikte çalışan neredeyse artan rekor taban fiyata karşın yoksullaşıyor. İktisat idaresinin aldığı kararlarla yoksullaşan milyonların gerçeğini Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati de lisana getirdi. AK Parti’nin Kızılcahamam kampında sunum yapan Nebati “Dövizi düşürmek için yüksek faiz artışı yapabilirdik. Ancak o vakit üretim bundan olumsuz etkilenirdi. Biz bir yol ayrımına gittik. Enflasyonla birlikte büyümeyi tercih ettik. Yoksa enflasyonu düşürmek için çok sert önlemler alabilirdik. Yüksek faiz artışı yapardık. O vakit üretim dururdu. Kur muhafazalı TL’ye geçerek bir yandan doları frenledik. Başka yandan üretimi ve büyümeyi tercih ettik. Bu sistemden dar gelirliler hariç üretici firmalar, ihracatçılar kâr ediyorlar. Çarklar dönüyor. Büyümeyi tercih ettiğimiz için büyüme sayıları düzgün geliyor, büyüme istihdama da olumlu olarak yansıyor. Lakin biz dar gelirli vatandaşlarımıza yönelik gelirlerini arttırıcı düzenlemeler yapıyoruz. Böylelikle onları enflasyonun karşısında müdafaaya çalışıyoruz” dedi. Çarkların çalışanı ezdiği sistemde, Hükümet’in yap-işlet-devret modelli garantili köprü ve otoyollara, kuru dengelemek için kur muhafazalı mevduat sistemine verilen Hazine garantileri yaklaşık 30 milyon çalışanın cebinden çıkıyor. Sistem artık ‘fakirden alıp zengine vermek’ haline dönerken, Hazine’den yapılan her 1 lira daha üçüncü ayda enflasyon altında ezilen taban ücretlinin cebinden ödenmiş oluyor. Çalışanların toplam gelirdeki hissesi azaldı. Kur müdafaası dolara rekor kırdırırken sırtındaki yükü artan millet fakirlik sarmalına girdi. Atılan adımlar sırf büyük şirketler ve bankaların kâr ettiği bir sonuç ortaya çıkardı.
‘ALIM GÜCÜNÜ ARTTIRMAK İÇİN UĞRAŞ SARF EDİYORUZ’
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, sabit gelirli vatandaşların gelir seviyesini artırmak, refah düzeyini yükseltmek ve bu doğrultuda gerekli uygulamalarla önlemleri hızlı bir halde hayata geçirmek için çabaladıklarını belirtti. Nebati, toplumsal medya hesabından şu açıklamaları yaptı: “Ekonomi siyasetlerimizin temeli; yatırım, üretim, ihracat ve istihdam odaklı büyümeyi sağlamak, yüksek katma bedelli üretimi teşvik ederek ürettikçe büyümek ve büyümenin getirilerini toplumun tüm bölümlerine yansıtmaktır. İktisat siyasetlerimizin tasarlanma kademesinde asla göz arkası etmediğimiz temel bahislerden biri de dar ve sabit gelirli vatandaşlarımızın gelir seviyesini artırmak, refah düzeyini yükseltmek ve bu doğrultuda gerekli uygulamalarla önlemleri acil bir formda hayata geçirmektir. Bu kapsamda, dar ve sabit gelirli vatandaşlarımızı korumak gayesiyle toplumsal dayanaklardan vergi indirimlerine, ziraî dayanaklardan güç sübvansiyonlarına kadar gerekli tüm önlemleri alarak vatandaşlarımızın gelir seviyesini ve refah düzeyini muhafazayı önceliklendirdik. Uyguladığımız siyasetler ile artan enflasyon karşısında bilhassa gelir düzeyi düşük vatandaşlarımızın alım gücünü korumak için ağır efor sarf ediyoruz.”
ÇALIŞANLAR YÜZDE 31 KAYBETTİ
Bilgiler çalışanların gelirlerinin eridiğini açıkça ortaya koyuyor. 2016 yılının birinci çeyreğine nazaran, 2022’de çalışan kesim yüzde 30,6 yoksullaştı. 2016 yılının birinci çeyreğinde, yaklaşık 26.3 milyon çalışan vardı. Bunun GSYH geliri 628 milyar 838 milyon lira olarak gerçekleşmişti. Bunun işgücü ödemesi de 202 milyar olduğu görüldü. İşgücü hissesinin yüzde 32 olduğu görülürken, kişi başına fiyatta 2 bin 556 lira oldu. 2022’nin birebir periyodunda de çalışan sayısı neredeyse 30 milyon bireye yaklaştı. İşgücü hissesi yüzde 24,6’ya çıkarken, kişi başına fiyat 7 bin 487 liraya yükseldi. Ama 2016’ya nazaran, değerlendirildiğinde 660 milyar 792 milyon lira olan işgücü ödemesinin 863 milyar liranın üzerine çıkması gerekiyordu. Bu tablo karşısında alınması gereken ortalama fiyat 9 bin 779 lira olacaktı. Böylelikle çalışan bölümün yüzde 31’e yakın yoksullaştığı görüldü.
KAZANAN TEKRAR İŞVERENLER VE ZENGİNLER
Tüketicilerin son devirde yaşanan olaylar sonrasında alım gücü artık yok oldu. İşverenler artan maliyetlerine her gün artırım yaparken, çalışanlarını çok da düşünmüyor. Artan enflasyondan ve artırımları tıpkı formda kalemlerine de yansıtan şirketlerin karlılığı en berbat birebir kalırken taban fiyatın biraz üzerinde çalışan emekçi ay sonunu göremiyor. Bu süreç tıpkı vakitte zengini daha güçlü yaptı. İSO datalarına nazaran bile 500 listesinde bulunan şirketlerin karları yüzde 150 arttı. Yap-işlet-devret modeliyle gerçekleşen yol, köprü ve tünellerden yalnızca varlıklı kesim geçebiliyor. Bu modelle verilen garantilerin ödemesi de direk Hazine’den gerçekleşiyor. Böylelikle makus siyasetin faturasını 80 milyon ödüyor. Bilhassa akaryakıta gelen peş peşe artırımlar en az tüketim yapan arabanın maliyetini bile kilometre başına 2 liraya çıkardı.
YÜKSEK GELİRLİYE KKM’DEN 130 MİLYAR TL
Aralık 2021’de gerçekleşen kur krizi sonrasında ortaya çıkan kur muhafazalı mevduat sistemi de yoksuldan zengine veren sisteme dönüştü. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) haftalık bülteninde yer alan bilgilere nazaran KKM ve katılma hesapları 874,8 milyar TL’den 904,1 milyar TL’ye çıktı. Gelecek Partili Serkan Özcan ise “Biz KKM’nin maliyeti 130 milyar TL’ye ulaştı diyoruz. Size nazaran bu kur düzeyinden toplam maliyet ne? Yarın sabah vazgeçseniz KKM’den ne kadar ödeyeceksiniz? KKM’ye hangi kur düzeyinden ne kadar giriş oldu? Neden ısrarla yalnızca bütçeye yansımış olan maliyeti veriyorsunuz?” yorumunu yaptı. Böylelikle 130 milyar liranın maliyetini Merkez Bankası ve Hazine’nin ödemesi de çalışanın cebinden çıkacak bir sistem.
100 LİRANIN 72 LİRASI DÖVİZE ENDEKSLİ
Dünya’nın dünkü haberi de gerçeği ortaya koydu. Türkiye’de bankalarda duran her 100 liranın 72 lirası ya direkt döviz ya da dövize endeksli. Üstelik bu paranın dövize endeksli kısmına ya Merkez Bankası’nın ya da Hazine’nin direkt garantisi de var. Münasebetiyle doların fiyatındaki her 1 liralık artışın kamuya maliyeti 55-60 lirayı buluyor. Türkiye Aralık ayı sonunda Dövize Endeksli Mevduat uygulamasını başlattığında döviz mevduatın toplam mevduat içindeki hissesi yüzde 62’ydi ve gayenin “liralaşmak” yani bu döviz mevduatının azalmasını sağlamak olduğu ilan edilmişti. O günden bu güne hudutlu bir azalma oldu, toplam mevduat içinde direkt döviz mevduatının oranı yüzde 58’e indi. Lakin hem bu dövizden bozulan yüzde 4 hem de üzerine o tarihe kadar TL’de duran yüzde 10’luk mevduat daha eklendi ve KKM ortaya çıktı. Artık Türkiye’de bankalarda duran her 100 liranın 72 lirası ya direkt ya da KKM aracılığıyla dövizin fiyatına endeksli.
‘GELİR DAĞILIMINI UYGUNCA BOZAN BİR UYGULAMA’
Ekonomist Mahfi Eğilmez de kendi bloğunda KKM ile ilgili yeni bir yazı kaleme aldı. Eğilmez “Kur Muhafazalı Vadeli TL hesabı; döviz, altın ve TL birikimlerinin bankaların sunduğu faiz oranlarıyla ve hesabın açılış tarihiyle vade tarihi ortasında oluşacak kur değişiminin faize eklenmesiyle açılan bir vadeli mevduat hesabıdır. Bu hesapla vade boyunca mevduat faizi getirisi elde edilmesine ek olarak vade sonu mevduat faizi getirisinin o devirde ortaya çıkacak kur farkı üzerinden hesaplanan meblağdan düşük olması halinde ortadaki farkın Türk Lirası olarak hesaba yansıtılması formunda uygulanıyor. Geçen yılın son ayında piyasaya sunulan kur muhafazalı mevduat hesabı yabancı para mevduatlarının TL mevduata çevrilmesi hedefiyle yola çıksa da TL hesaplarının da kur muhafazalı mevduata dönüşmesine müsaade verilmesiyle farklı bir kapsama oturmuş oldu. Buradaki kritik nokta kur muhafazalı mevduat hesaplarının yabancı para mevduat olarak mı yoksa TL mevduat olarak mı kabul edileceği sıkıntısıdır. Kur muhafazalı mevduat bir çeşit yabancı paraya endeksleme uygulaması altında olduğu için yabancı para olarak kabul edilmesi hakikat yaklaşımdır. Kur muhafazalı mevduat uygulaması, dolarizasyonu azaltmak bir yana artırmış, yanı sıra bütçeye gereksiz yükler yüklemiş ve gelir dağılımını daha da bozmuş bir uygulama olarak tarihe geçecek üzere görünüyor.”
TL’NİN GERÇEK KIYMETİ MAYISTA GERİLEDİ
Dolar ve euro kuru yeni haftaya yükselişle başladı. Geçen haftayı 16.42’den kapatan USD/TRY, dün 16.60’a çıkarak 20 Aralık sonrası en yüksek seviyeyi gördü. EUR/TRY de 17.80’in üzerini test etti. Bu düzey, 2022’nin birinci 6 ayında görülen en yüksek düzey oldu. Bu türlü TL kur karşısında yıl başından bu yana yüzde 25’e yakın kaybetti. Son bir aylık kayıp ise yüzde 10’u aştı. 2003=100 bazlı gerçek efektif döviz kuru endeksi, TÜFE bazında mayısta bir evvelki aya kıyasla 1,21 puan azalarak 55,62’ye indi. Endeks, nisanda 56,83 seviyesinde bulunuyordu. Bu devirde Yİ-ÜFE bazında gerçek efektif döviz kuru endeksi ise 2,23 puan artışla 80,92’den 83,15’e yükseldi. Türk lirasının pahası, mayısta 2021’in birebir ayına nazaran TÜFE bazında 4,17 puan azalırken, Yİ-ÜFE bazında ise 8,31 puan arttı.
MERKEZ BANKASI: ENFLASYON GENELE YAYILDI
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), geçen hafta aylık bazda yüzde 3,53 artışla yıllık yüzde 73,5 düzeyine yükselen enflasyon sonuçlarına ait ‘Aylık Fiyat Gelişmeleri raporunu yayımladı. TCMB tarafından yayınlanan Mayıs ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu’nda şöyle denildi: “Tüketici fiyatları Mayıs ayında yüzde 2,98 oranında artmış, yıllık enflasyon 3,53 puan yükselişle yüzde 73,50 olarak gerçekleşmiştir. Bu devirde, tüketici yıllık enflasyonundaki artış alt kümeler geneline yayılırken bu gelişmeye en besbelli katkı temel mal ve hizmet kümelerinden gelmiştir. Mayıs ayında, temel mal kümesinde yıllık enflasyon tüm alt kümelerde artış kaydetmiştir. Hizmet kümesinde yıllık fiyat artışı ulaştırma hizmetlerinde görece yatay seyrederken, lokanta-otelde daha besbelli olmak üzere öbür alt kümelerde yükselmiştir. Besin fiyatlarında yıllık enflasyon işlenmemiş besinde gerilerken işlenmiş besinde yükselmeye devam etmiştir. Bir evvelki ay yüksek oranda artan taze meyve zerzevat fiyatlarında bu devirde zerzevat fiyatları kaynaklı olarak kısmi bir düzeltme izlenmiştir. Güç fiyatlarında şebeke suyu ve akaryakıt kalemleri öne çıkmıştır.”