Resmi Gazete’de yayımlanan ve 5’e karşı 9 oyla alınan Can Atalay kararının münasebetinde, temel hak ve özgürlüklerin sonlandırılması rejimini düzenleyen Anayasa’nın 13. hususunda hak ve özgürlüklerin “ancak kanunla” sınırlanabileceğinin temel bir prensip olarak benimsendiğine dikkat çekildi. Anayasa koyucunun Anayasa’nın 14. hususunda “Bu kararlara alışılmamış faaliyette bulunanlar hakkında uygulanacak müeyyideler, kanunla düzenlenir” dediği tabir edilen kararda, Anayasa’nın seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkını düzenleyen 67’inci unsurunda de “Bu hakların kullanılması kanunla düzenlenir” kararlarına yer verildiği kaydedildi.
Gerekçede, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı ile kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiği belirtilen karara İrfan Fidan, Saygıdeğer İnce, Basri Bağcı, Muammer Topal ve Yıldız Seferinoğlu’nun muhalif kaldığı görüldü.
Anayasa Mahkemesi (AYM) kararında Seyahat davası kapsamında cezaevinde hükümlü bulunan TİP Hatay Milletvekili Can Atalay’a ait verdiği hak ihlali kararında açıkça Atalay’ın tahliyesinin sağlanmasını istiyor.
Mahkeme, tahliyenin sağlanması için kararını davaya bakan İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’ne gönderdi. Artık mahallî mahkemenin Can Atalay hakkında tahliye kararı vermesi bekleniyor.
AYM, 25 Ekim’de Can Atalay’a ait hak ihlali kararı vermişti.
“Yasama dokunulmazlığının hududunu yargı belirleyemez”
Yargıtay 3. Ceza Dairesi, Can Atalay’ın darbeye teşebbüse yardım cürmünden ceza aldığını, bu cürmün Anayasa’nın 14. unsuruna nazaran yasama dokunulmazlığı kapsamı dışında kaldığını savunmuştu. AYM ise yasama dokunulmazlığına istisna getiren Anayasa’nın 83. hususundaki “Anayasa’nın 14. hususu durumlar” ibaresine değinerek şunları kaydetti:
“Görüldüğü üzere Anayasa koyucu Anayasa’nın 83. hususunun ikinci fıkrasında yer alan ‘Anayasanın 14’üncü hususundaki durumlar’ ibaresinin muhakkaklığını sağlama vazifesini kanun koyucuya vermiş, yorum yoluyla 14. unsur kapsamına giren hataları belirlemek için yargı organına açık bir yetki vermemiştir. Kuşkusuz ki yargı organı kural koyucu bir organ olmadığı için yorum yolu ile yasama dokunulmazlığının ve hasebiyle seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının kapsamını belirleyemez. …Anayasa’nın 83. hususunun ikinci fıkrasında yer alan ‘Anayasanın 14 üncü hususundaki durumlar’ ibaresinin kapsamına hangi hataların girdiği konusunda kanun koyucunun düzenlemesi dışında yargı organlarınca yapılan yorumlarla bellilik ve öngörülebilirliği sağlamanın mümkün olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.”
“Milletvekilleri üzerinde caydırıcı baskı oluşturur”
Bir hukuk sisteminde yasama dokunulmazlığının sağlanması için kâfi teminatların olması gerektiğine işaret edilen kararda, aksi durumda halkın seçilmiş temsilcilerinin temel hak ve özgürlükleri üzerinde önemli ve caydırıcı bir baskı oluşturacağı, kelam konusu hak ve özgürlüklerden serbestçe yararlanmalarının mümkün olmayacağı vurgulandı.
Oysa milletvekilliği misyonunun demokratik bir siyasal hayatın bahşettiği üstün bir kamusal fayda ve ehemmiyete sahip olduğu belirtildi. Bu sebeple milletvekillerinin anayasal bir müdafaa alanına sahip kılındığı tabir edilen kararda, “Seçilmiş milletvekillerinin söz özgürlüğüne yahut milletvekilliği vazifesini yerine getirmek için kullandıkları başka hak ve özgürlüklerine yapılacak Anayasa’ya muhalif müdahaleler halk iradesiyle oluşan siyasal temsil yetkisini ortadan kaldıracak, seçmen iradesinin parlamentoya yansımasını önleyecektir” denildi.
Atalay davasında mahkemelerin kelam konusu anayasal kararları özgürlükler lehine yorumlamadıkları üzere onları bu türlü bir yorum yapmaya sevk edecek temele ve yordama ait garantilerin bulunduğu bir yasal sistemin de bulunmadığı vurgulanan kararda, “Bu değerlendirmeler ışığında seçilme ve siyasi faaliyette bulunma haklarının korunmasına ait temel garantilere sahip, makullüğü ve öngörülebilirliği sağlayan anayasal yahut yasal bir düzenlemenin bulunmadığı sonucuna varılmıştır. Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir” sonucuna varıldı.
“Can Atalay’ın tutukluluğu 83. hususa aykırı”
Mahkeme kararında daha sonra “kişi hürriyeti ve güvenliği hakkına ait ihlaline” ait gerekçeyi yazdı. Kararda, “Mahkûmiyet kararına bağlı tutmanın hukuksallığını etkileyen bir durum kelam konusu olduğunda tutulma hâlinin ‘mahkemelerce verilmiş hürriyeti kısıtlayıcı cezaların ve güvenlik önlemlerinin yerine getirilmesi’ kapsamında olsa bile kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlaline sebebiyet verebilir… Somut olayda müracaatçının milletvekili seçilmesi hâlinde Anayasa’nın 83. hususunda teminat altına alınan yasama dokunulmazlığından yararlanıp yararlanmayacağı sorunu, karara bağlı tutmanın hukuksallığını direkt etkileyen bir durumdur” tespiti yapıldı.
Kararda, bir kimsenin milletvekili seçildikten sonra yargılanıp yargılanmayacağı sıkıntısı ile tutuklanıp tutuklanamayacağı sorununun birebir niteliğe sahip olduğu anlatıldı. Can Atalay’ın seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkını koruyan temel teminatlara sahip, makullüğü ve öngörülebilirliği sağlayan anayasal yahut yasal bir düzenleme yapılmadığı surece yasama dokunulmazlığından yararlanacağı kaydedildi. Bu durumda müracaatçının tahliye talebine karşın tutulmaya devam ettirilmesinin Anayasa’nın 83. unsuruyla bağdaşmadığı vurgulandı.
DW Türkçe’ye VPN ile nasıl ulaşabilirim?
