Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Ankara’da dün 14. Büyükelçiler Konferansı’nın açılışında yaptığı konuşmada Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB) ile münasebetlerini “tam üyelik perspektifiyle” canlandırmayı hedeflediklerini söyledi.
Dış siyaset stratejilerini “Türkiyemizin tam bağımsız, memleketler arası gündemi belirleyen, gerektiğinde oyun kuran, gerektiğinde oyun bozan, faal ve müessir bir aktör pozisyonunu güçlendirmek için yılmadan uğraş göstereceğiz” kelamlarıyla anlatan Fidan’ın AB’ye Balkanlar üzerinden verdiği bildiri da dikkat çekti. Hassas istikrarlar üzerine heyeti Balkanlar’da bütün ülkelerin ve milletlerin itimat duyduğu ülkenin Türkiye olduğunu savunan Fidan, “Türkiye’yi birtakım farazi, tarihten kopuk ve altı boş kavramlar geliştirerek adeta bölge dışı bir güç, hatta hasım olarak nitelemek, Balkanlar’da yapılabilecek en vahim hatadır” dedi.
Türk Dışişleri Bakanı, AB’ye yönelik kelamlarını “Bütün Balkan ülkelerinin hatta Moldova ve Ukrayna’nın AB ve NATO üyeliklerinin konuşulduğu bir ortamda Türkiye’nin AB üyelik sürecinin akamete uğratılmış olması stratejik körlüktür. Yeni devirde Türkiye-AB bağlantılarına vizyoner bir bakışla yaklaşılması ve sürecin tam üyelik perspektifiyle canlandırılması kıymet arz etmektedir” diye sürdürdü.
Türkiye, Vilnius’daki son NATO Tepesi’nde İsveç’in NATO üyeliğine onay vermesi karşılığında Türkiye ile AB ortasındaki münasebetlerin canlandırılmasını kural koşmuştu. Pekala Türkiye’de hükümetin verdiği AB’ye tam üyelik perspektifi bildirileri gerçekçi bir maksat mi?
AB’ye “pragmatik politika” önerisi
Berlin merkezli Uygulamalı Türkiye Araştırmaları Merkezi’nin (CATS), “Erdoğan’ın yeni vazife periyodu AB-Türkiye bağlantıları için ne manaya geliyor?” başlığıyla yayımlanan çalışmasında, uzmanlar AB-Türkiye münasebetlerinin geleceği ile ilgili çarpıcı tespit ve değerlendirmelerde bulundu.
CATS uzmanı Yaşar Aydın’a nazaran Türkiye ile ne AB üyeliği ne de Gümrük Birliği modernizasyonu konusunda bir ilerleme kaydedilecek.
Bu başlıklarda ilerleme olabilmesi için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın demokratik bir “U dönüşü” yapması ve ıslahat sürecini başlatması gerekeceğini hatırlatan Aydın, “Ancak demokratik hakları ve muhalefet etme özgürlüğünü garanti altına alan bağımsız bir yargı, Erdoğan’ın elinde tuttuğu gücü zayıflatır” değerlendirmesinde bulundu, bu nedenle de Türkiye’de demokratik ıslahat sürecinin başlatılmasına ihtimal vermediğini vurguladı.
Zayıf ve istikrarsız bir Türkiye’nin Rusya’nın nüfuzuna daha açık hale gelebileceği ihtarında bulunan Aydın, AB’ye izlemesi gereken siyaset hakkında da şu teklifte bulundu:
“AB, Türkiye’yi hem iktisadi hem de jeopolitik açıdan istikrarlaştıracak, fakat tıpkı vakitte ülkedeki otokratik rejimi meşrulaştırmayacak, pragmatik bir siyaset uygulamalı.”
Üyelik yerine “daimi rekabet” mi?
Atina merkezli Avrupa ve Dış Siyaset Vakfı’nın (ELIMEP) araştırmacılarından Evangelos Areteos ise AB ile Türkiye ortasındaki dış siyaset rekabetinin süreceği fakat tarafların tıpkı vakitte “işlevsel bir ilişki” arayışında olacakları görüşünde.
Areteos tahlilinde, Türkiye’nin stratejik özerklik yolunda ilerlemeyi sürdüreceğine, başta Rusya olmak üzere dış siyaset bahislerinde AB’nin “daimi rakibi” olacağına ve ekonomik kırılganlıkları nedeniyle de Rusya ve Körfez ülkeleriyle bağlarını geliştirmeye odaklanmaya devam edeceğine dikkat çekti.
Bununla birlikte Ankara’nın Batı yörüngesinden büsbütün kopmak da istemeyeceğine işaret eden ELIMEP uzmanı, “Türkiye siyasi diyaloğa odaklanarak AB’den bilhassa ticaret ve iktisat alanlarında, birtakım kazanımlar elde etmeye çalışacak” görüşünü aktardı.
AB-Türkiye ilgilerinde “al-ver diplomasisi” olarak da isimlendirilen transaksiyonel bağ evresine girileceğini, AB’nin Gümrük Birliği’nin güncellenmesi konusunda da taviz vermekte isteksiz olacağını kaydeden Areteos, AB üyesi ülkelerin Türkiye ile ikili münasebetlere odaklanacaklarını, Brüksel’in ise Türkiye ile bağlardaki tartısını kaybedeceğini tabir etti.
“Erdoğan’ın önceliği mali krizi aşmak”
Atlantik Kurulu’nun uzmanı Yevgeniya Gaber’e nazaran de Erdoğan için en değerli öncelik Türkiye’deki mali krizi aşmak ve lokal seçimler öncesinde ekonomiyi canlandırmak. Gaber, bu nedenle Erdoğan’ın AB’ye yönelik siyasetlerini bu öncelikler bağlamında şekillendireceğine işaret etti.
Ankara’nın AB siyasetlerini ortak pahalar, güçlü kurumsal bağlar ve AB’ye ahenk yerine pragmatik çıkarlar ve transaksiyonel işbirliğine dayandıracağına vurgu yapan Gaber, “Bu da Türkiye’nin Brüksel ile diyaloğunu arttırmaya çalışacağı, lakin kendi çıkarlarını her türlü görüşmenin merkezine koyarak sert bir müzakereci olmaya devam edeceği manasına geliyor” görüşünü lisana getirdi.
“İtici güç Türkiye ekonomisindeki vahim durum”
Stockholm Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Yöneticisi Paul Levin ise Erdoğan idaresinin AB ile münasebetlerini tekrar canlandırma atağı için “Bu muhtemelen stratejik olmaktan fazla taktiksel bir değişim, ideolojik olmadığı da kesin” değerlendirmesini yaptı.
Seçimler sonrası oluşturulan yeni kabinede çok sayıda “pragmatik bakanların” yer aldığını lakin kabinenin en kıymetli isminin değişmediğini ve Erdoğan’ın hâlâ vazifede olduğunu anımsatan Levin, Türkiye’nin “otokratik sisteminin” AB ile entegrasyonuna “doğal hudutlar çizdiğini” kaydetti.
“Türk dış siyaseti muhtemelen ülkenin özerkliğini ve bölgesel bir güç olarak pozisyonunu güçlendirmeye yönelik olmaya devam edecek” diyen Paul Levin, Erdoğan’ın İsveç’in NATO üyeliğini Türkiye’nin AB üyelik sürecini canlandırma şartına bağlama teşebbüsü için de şunları söyledi:
“Bu, AB ile bağları geliştirme gayretini andırıyor. AB üyeliği gerçekçi olmasa da Ankara vize serbestisini hızlandırmak ve eski Gümrük Birliği’ni güncellemek için İsveç’ten dayanak istedi. Ülkenin içinde bulunduğu vahim ekonomik durum muhtemelen bu çeşit atılımların gerisindeki ana itici güç. Ve zayıflamış bir Vladimir Putin, Erdoğan’ın Batılı müttefikleri ile Rusya ortasında ince ipte yürümeye devam etme isteğini azaltabilir.”
“Erdoğan’ın kelamlarından çok hareketlerine odaklanılmalı”
Polonya’daki Türkiye Araştırmaları Enstitüsü’nden Karol Wasilewski de Erdoğan’ın telaffuzlarına ihtiyatlı yaklaşılması gerektiğine dikkat çekti.
CATS’taki tahlilinde Wasilewski, Erdoğan’ın Türkiye iktisadını kurtarmak için AB ile ilgilerinde yeni bir sayfa açma arayışına girdiğine işaret ederek “İki ülke ortasında daha güzel bir ilgi hem Ankara’nın hem de Brüksel’in faydasına olacak olsa da AB, Erdoğan’ın açıklamalarından çok Türkiye’nin aksiyonlarına odaklanmalıdır” görüşünü kaydetti.
AB’nin Gümrük Birliği’nin modernizasyonu ve vize serbestisi için Türkiye’ye kaide koştuğu tüm kriterlere bağlı kalması gerektiğini savunan Wasilewski, tahlilini şu teklifle tamamladı:
“Bu ortada AB’nin, Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından önerilen ‘ateşkesten’ tam manasıyla yararlanması, kamu diplomasisi araçlarını, Türkiye’deki hükümet yanlısı medyanın yıllardır sürdürdüğü Batı aksisi propaganda nedeniyle Türk vatandaşları nezdinde zedelenen imajını güzelleştirmek için kullanması, akla yatkın olacaktır.”
