Pazar günü İstiklal Caddesi’nde yaşanan patlama üzerine İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun “Amerikan Büyükelçiliği’nin taziye dilemesini kabul etmiyoruz, reddediyoruz” halindeki kelamları iki ülke münasebetlerinin geleceğine dair soru işaretlerini beraberinde getirdi.
Soylu’nun bu açıklamasından yalnızca bir gün sonra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, G20 tepesi için gittiği Endonezya’nın Bali Adası’nda ABD Lideri Joe Biden ile kısa bir görüşme yaptı, kamuoyuna açıklandığı kadarıyla YPG gündeme gelmedi. Fakat Ankara’nın terör örgütü olarak gördüğü yapıya Washington’un dayanağı, ikili bağlarda ana sorun başlığı olarak öne çıkıyor.
DW Türkçe’ye değerlendirmede bulunan Washington Enstitüsü Türkiye Araştırmaları Programı Yöneticisi Soner Çağaptay’a nazaran, benzeri taarruzların tekrarlanması durumunda ABD ile bağların gözden geçirilmesine dair kamuoyu baskısı artabilir. ABD’nin, IŞİD’e karşı YPG’yi desteklemesinin Türkiye için kabul edilemez olduğunu vurgulayan Çağaptay, “Bir tarafta Türkiye’nin PKK ile uğraşı varken YPG’ye takviye verilmesi bağlara ziyan veriyor” dedi.
Soylu, Erdoğan’la aksi mi düştü?
Öte yandan gerek Erdoğan-Biden görüşmesi sonrası yapılan yazılı açıklamada gerekse Erdoğan’ın Twitter’dan paylaştığı teşekkür bildirisinde ABD’nin başsağlığı dileğinin kabul edildiğine yer verilmesi “Soylu, Erdoğan yahut Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’na istişareden mı hareket etti” yorumlarına yol açtı.
Stockholm Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Yöneticisi Paul Levin’e nazaran Soylu, kelam konusu çıkışı “kendi başına” yaptı. DW Türkçe’ye verdiği demeçte Levin, “Gerçekte ne yaşandığını yalnızca varsayım edebiliriz. Fakat Biden ile görüşmek üzere olan Erdoğan’ın Soylu’nun çıkışından şad olmadığını düşünüyorum” görüşünü lisana getirdi.
Erdoğan, Bali dönüşü uçakta gazetecilere yaptığı açıklamada da ABD’nin YPG’ye takviyesine değinmemişti.
AKP Küme Başkanvekili Bülent Turan da mevzuya dair Sözcü gazetesine yaptığı değerlendirmede, Süleyman Soylu’nun “duygusal hareket ettiğini” söyledi. Turan, “Bakanlar, küme başkanvekilleri olarak daha duygusal bakabiliriz. Lakin başkan seviyesinde beşerler çok açılı görüşmeler yapacaktır” diyerek partinin yaklaşımını söz etti.
Uzmanlar, Türkiye’nin uzunca müddettir Cerablus’un doğusu ile Tel Abyad ortasında kalan bölgeden YPG’yi çıkarmak istediğine dikkat çekerken, bölgede ABD değil Rus askerinin varlığı kelam konusu.
ABD’nin 2019’da Fırat’ın batısındaki Kobani’yi terk ettiğini hatırlatan ABD merkezli fikir kuruluşu Ortadoğu Merkezi’nden analist Seth Frantzman, DW Türkçe’ye, “Amerikan askerinin Suriye’deki varlığı epey kısıtlı” dedi.
İçişleri Bakanlığı açıklamasına nazaran İstiklal saldırısının buyruğunun geldiği Kobani, Cerablus ile Tel Abyad ortasındaki en büyük yerleşim ünitesi. Saldırganın Türkiye’ye geçtiği açıklanan Afrin’de ise Türkiye dayanaklı Suriye Ulusal Ordusu ile buna rakip terör örgütü Heyet Tahrir Şam (HTŞ) hakimiyeti var.
F-16 sorunu nasıl aşılacak?
İlişkilerin güzelleştirilmesi için fırsat vaat eden alan ise Türkiye’nin F-16 savaş uçağı talebi. Hakikaten Erdoğan Bali dönüşü “F-16 sıkıntısını kısa vakitte çözmüş olmayı umduğunu” söyledi.
Rusya’dan S-400 hava savunma füzesi aldığı için F-35 programından çıkarılan Türkiye, alternatif olarak F-16 filosunu gençleştirmek istiyor. Türkiye 2021’in Ekim ayında en son model 40 adet F-16 uçağı satın almak ve filosundaki 80 uçağın da modernizasyonu için ABD’ye başvurmuştu.
Uzmanlara nazaran Türkiye’nin 40 adet yeni F-16 talebi ve 80 uçak için modernizasyon kiti talebi ABD’nin de çıkarına. Bilhassa bunun, Amerikan iktisadının yavaşladığı bir ortamda üretici Lockheed Martin ve savunma endüstrisi için büyük bir sipariş olduğu belirtiliyor. Lakin burada da Türkiye’nin komşusu Yunanistan’la münasebetleri sorun olarak beliriyor. Çağaptay, “F-16 görüşmeleri yavaş da olsa ilerliyor. Biden idaresi ve Pentagon satışı destekliyor ki F-35 konusunda Pentagon’un tavrı Türkiye aleyhineydi” dedi.
Yeni savaş uçağı alımının filonun yenilenmesi için kritik olduğunu kaydeden Çağaptay, “Alım yapılamazsa Türk savaş uçakları bu on yılın sonunda büyük ölçüde uçamaz hale gelebilir. Biden ve Pentagon’un dayanağı kıymetli lakin bir Senatör, Menendez, bunu engelleyebiliyor. Şimdi muahedenin bittiğini görmeye yakın değiliz” sözlerini kullandı. Demokrat Partili Bob Menendez, “Yunanistan’ı tehdit ettiği” gerekçesiyle Türkiye’ye F-16 savaş uçağı satışına mani oluyor.
Senato hesabı tutmadı
Bu tabloya dikkat çeken Cumhurbaşkanı Erdoğan da 8 Kasım Salı günkü orta seçimlerin sonuçları netleşmeden evvel yaptığı değerlendirmede, “Cumhuriyetçiler başarılı çıkarsa tahminen iş bizim için çok daha kolay olacaktır” demişti. Bilhassa Cumhuriyetçilerin Pensilvanya adayı Mehmet Öz’ün Senato’ya girmesi halinde Türkiye’nin tezlerinin Kongre üyelerine anlatılmasının daha kolay olacağı beklentisi vardı.
Seçimlerde, Kongre’nin iki kanadından Temsilciler Meclisi Cumhuriyetçilerin denetimine geçse de Senato’da Demokratlar üstünlüğü korudu. Ortadoğu Merkezi’nden analist Seth Frantzman, “İkili bağlantılar son bir kaç yıldır aşağı istikametli. Mevcut Kongre’nin halinin, giden Temsilciler Meclisi üyeleri ya da Senatörlerden farklı olacağına inanmak için hiçbir neden yok” dedi. Frantzman’a nazaran Türkiye, “Washington’daki durumuna yardımcı olacağı inancıyla İsraille alakalarını düzeltmeye çalışıyor” lakin, Yunanistan’a yönelik “tehditleri” Kongre’yi kazanmasına yardımcı olmuyor.
