Youtube kanalından yeni bir görüntü yayınlayan ekonomist Prof. Dr. Özgür Demirtaş, BDDK’nın “bilançosunda 15 milyon lirayı aşan döviz bulunduran şirketler ticari kredi kullanamayacak” kararının akabinde değerlendirmelerde bulundu. Bu kararın önemli sonuçları olacağını söyleyen Demirtaş, “Artısı yok baştan aşağı eksi. İnanılmaz bir periyoda girdik. 10 yıldır alınan kararlar hakikat olsaydı ekmek 5 lira olmazdı, bakın söylüyorum ekmek 10 lira olacak” dedi.
“İNANILMAZ BİR PERİYODA GİRDİK”
Demirtaş, değerlendirmelerde bulundu:
BDDK’nın aldığı kararlar şirketleri ilgilendiren kararlar olsa da şahısları de birebir ilgilendiriyor. İnanılmaz bir periyoda girdik diye düşünüyorum.
BDDK son kararında, ‘Eyy Türkiye’deki şirketler, hesabınızda şayet 900 bin dolardan fazla paranız varsa dolar tutuyorsanız, o vakit ben size kredi verilmesini, kredi almanızı yasaklıyorum’ dedi.
Bu ne demek, 900 bin dolardan fazla döviz tutmayın bozacaksınız, demektir bu. Çok büyük bir artısı yok, bildiğiniz baştan aşağı eksi…
Türkiye’de şirketler günlük faaliyetlerini yürütmek için banka kredisine gereksinim duyarlar. Münasebetiyle birçok şirketi bağlıyor bu olay. Ölçü da şirketler için hayli düşük. Orta ölçekli şirketler için çok düşük.
“BU KADAR KOLAY OLSA HER ÜLKE MARS’A ARAÇ İNDİRİRDİ”
Peki diyeceksiniz ki, “Özgür Hocam bu güzel bir şey değil mi, şirketler dövizi bozsun, döviz de düşsün…” Ah benim canım arkadaşım o kadar kolay oluyor olsaydı… Yüzlerce devlet var, döviz kahrı yaşayan her devlet bunun üzere kanun geçirirdi ve bütün sorunları çözülürdü. Ondan sonra da Mars’a beşerli araç indirirdi. Bu işler o denli olmuyor. O denli kolay olsaydı binlerce sayfalık iktisat kitapları yazılmazdı arkadaşlar.
Türkiye’de diyelim ki bir şirket bir üretim yapıyor, illa ithalat şirketi olmasına gerek yok, üretim yaparken bile o şirketin ithalat yapması gerekiyor… Diyelim ki bir şirket Türkiye’de bir kalem üretiyor. Dış tarafı alimünyum. Alimünyumu ithal etmesi lazım, plastiğini ithal etmesi lazım. Diyelim limon kolonyası üretiyorsa etil alkolü dışardan ithal etmesi lazım. Yani Türkiye’deki üretici şirketler aslında bir şeyleri ithal eden şirketler. Bunlar ithal edebilmek için de dolar ve euro tutmak zorunda.
Şimdi siz bu şirketlere diyorsunuz ki, ‘Kardeşim sen bu doları orda tutmayacaksın…’ Bir de tıpkı vakitte direkt ithalat yapan şirketler var. Onların zati döviz tutması gerekiyor.
Önce şunu anlatayım: Bunda amaçlanan şey ne ve bu nasıl sonuçlanacak. Bir sefer amaçlanan çok net… Dövizin düşürülmesi için alınmış bir karar bu…
“10 YILDIR DİLİMDE TÜY BİTTİ, KEŞKE HAKLI ÇIKMASAYDIM”
Biliyorsunuz döviz Türkiye’de çok önemli bir halde artıyor. Beni yakınen izleyen arkadaşlarım bilecek, 10 yıldır dilimde tüy bitti, uyarıyorum… Bugünlere gelineceğine ait herkese, insanlara, şirketlere, hükümete, muhalefete, kanun yapıcılara ihtarlarda bulunuyorum. Lakin şu kadar bile işe yaramadı.
Sadece, ‘Aaa Özgür Hoca söylemiş yanlışsız çıktı’ üzere tweet’ler çıkıyor. Ancak keşke bunlar hakikat çıkmasaydı.
Türkiye’de çok uzun vakittir dolar artmakta. Zira hane halkı dolar alıyor. Neden alıyor, zira kendini enflasyondan korumak için dolar alıyor. Yoksa halkın doları yiyecek hali yok. Tıpkı vakitte şirketler borçlarını ödemek için dolar alıyor.
“KUR MUHAFAZALI MEVDUAT İNANILMAZ BİR ZARAR”
Ne oldu Aralık 2021’de Kur Muhafazalı Mevduat diye bir şey çıkarıldı. Hükümet dedi ki, ‘Ya siz dolar almayın, gelin siz TL’nizi bize verin. Biz size doların artışı kadar ekstra bir faiz vereceğiz.’ Ben buna sonsuz faiz diyorum. Ve kur muhafaza mevduatı ortaya çıktı. Fakat kur müdafaa mevduatından sonra dolar/TL düştü ancak tabi ki süreksiz oldu, sonra artışa geçti. Zira hane halkı ve şirketler hala dolar almaktaydı.
Ne oldu, işte kur muhafazalı mevduata yatırılan paralar aslında bize inanılmaz bir ziyan olarak geri döndü. Milyarlarca Türk Lirası faiz ödemesi yapılmak zorunda.
Düşünsenize dolar 12, 13, 14’ken, o esere girenler dolar 17’ye çıktığı vakit ortadaki farkı TL olarak bizim Hazinemizden almaktalar. Pekala kim ödüyor kardeşim bu ekstra parayı… Hazine… Bir saniye… O para kimin parası. Bu görüntüyü izleyenlerin parası. Hepimiz bu eseri alanların ekstra faizini ödemek zorundayız. Çıkış yolu bu değil. Tahlil bu değil.
Bu işler bu kadar kolay olmaz. Şapkadan tavşan çıkararak bu olaylar çözülmez.
Peki ne oldu. Kur Muhafazalı Mevduat doları biraz düşürdü, bize iki üç ay mühlet kazandırdı. Kur tıpkı düzeye neredeyse yaklaştı.
Bu ortada yalnızca bu tedbir alınmadı. Birebir vakitte bildiğiniz üzere Merkez Bankası art kapı yollarını kullanarak, dolar satmaktaydı piyasaya… Pekala bu dolarlar nereden geliyor. Hem Merkez Bankası’nın kendi rezervlerini eritmesinden geliyor, hem de ihracatçılara bir kural getirildi. Denildi ki, ‘Siz ihraç ettiğiniz ölçünün yüzde 20’sini kadar bozacaksınız.
100 bin liralık mal mı ihraç edeceksiniz, 25 bin dolarını bozacaksınız kardeşim. Sonra yüzde 40’a çıkarıldı. Ordan gelen dolarlar, öbür taraftan gelen dolarlar, kur muhafazalı mevduata para yatıran şirketlerin oraya TL yatırmak için bozduğu dolarlarla piyasaya satış yapılarak dolar/TL’nin çıkması engellenmeye çalışıldı. Lakin bu da pil yavaş yavaş bittiği için fazla işe yaramadı.
“ŞİRKETLER KKM’YE GEÇECEK, ZİYAN BÜYÜYECEK”
Zannediyorum BDDK’nın bu son çıkardığı kural, zannediyorum değil apaçık ortada, ben kibarlık olsun diye zannediyorum diyorum. Biliyoruz ki BDDK’nın çıkardığı bu kural şirketlere diyor ki; ‘Kardeşim dolar/TL’yi tutmak için dolara gereksinimimiz var. Münasebetiyle siz eyy şirketler 900 bin doların üzerinde döviziniz varsa ve kredi kullanmak istiyorsanız, o fazladan doları satacaksınız.
Peki şirketler ne yapacak, kredi kullanmak zorunda. O vakit bu satışı yapacaklar. Pekala büyük ihtimalle Pazartesi’nden itibaren ne olacak? Şirketlerin bir kısmı, dolarlarını ekstra kısımlarını bozup, kur muhafazalı mevduata geçecek. Yeterli de ben ne yaptım, bir bardak suyu bir yerden aldım öbür bardağa koydum. Hedefim o bardaktaki suyu diğer bir yere boşaltmaktı ancak diğer bir yere koydum.
Ne demek istiyorum: Kur muhafazalı mevduat TL cinsinden olsa da aslında dövize endeksli. Dövizin ta kendisi… O da bir döviz hesabı. Biz biliyoruz ki kur muhafazalı mevduata yatırım yapan şirketler aslında dolar yatırımcısı. Aslında o denli bir eser olmasa anında gidip dolar alacaklar.
Dolayısıyla şirketlere siz 900 bin doların üstündeki dolarınızı bozacaksınız dediğiniz vakit ve zorladığınız vakit kredi vermem diyerek, tabi elleri mahkum bunu yapacaklar.
Belki dolar/TL’de kısa bir düşüş olacak lakin kur muhafazalı mevduattaki ziyan git gide daha da artacak. Arkadaşlar bu çıkar yol değil.
Ekonomi büsbütün inanç işidir. Siyaset, ideoloji, lisan, din, ırk, kuzey, güney işi değildir. İktisat bildiğiniz inanç işidir kardeşim. Siz inancı bozacak hareketler yaparsanız bu eksi olarak yansır. Yani bunun tam aksini yapmak lazım aslında.
Peki kimi şirketler kur muhafazalı mevduata geçecek sonra ne olacak, sonra dolar talebi tekrar geldiği vakit, dolar azaldığı vakit tekrar sorunla karşılaşacağız. Bu sefer ne yapacağız? Ya 900 bin doları da indiriyorum, 1 TL bile dolar tutmayacaksın mı diyeceğiz.
Hadi onu da yaptık. O dolarları da sattık bitirdikten sonra ne yapacağız. Allah aşkına bana söyler misiniz, sonu ne olacak. Ha bu iş seçime kadar gidelim de sonrası ne olursa olsun ise, ah ah ah biz yalnızca 6 aylık 1 yıllık değil Türkiye için 10 yıllık 50 yıllık, 100 yıllık planlar yapmalıyız.
Bu planlarda din, lisan, ırk, bayan erkek, kuzey, güney bunları husus etmemeliyiz. Matematikle yapmalıyız bu kuralları.
“İTHALAT PATLAYACAK, DIŞ TİCARET AÇIĞI ARTACAK”
Bazı şirketler de ürktüğü için çok değişik hareketler de yapabilir. O vakit regülatörler ne yapacak. Örneğin, birtakım şirketler diyecek ki, diyelim içende 3 milyon dolar para var. Ben alimünyum alıyorum, onunla kalem yapıyorum. Öbür bir şirket diyecek ki ben onunla pamuk alıyorum, onunla gömlek yapıyorum diyecek. Benim o 3 milyon dolara gereksinimim var, sen boz diyorsun diyecek. Onu bozmak istemeyen şirketler gidip, önden mallarını alacaklar. Yani zati ithal edecekleri, alimünyumu, demiri, çeliği, pamuğu önden sipariş verecek, bu sefer de ithalat patlayacak, dış ticaret açığı patlayacak. E bu mu tahlil. Allah aşkına bu mu tahlil.
“PARA YURTDIŞINA GİDECEK”
Dur daha bitmedi. Yurtdışında tahminen kendileri diğer bir şirket kuracak. Bizim Türkiye olarak en büyük sıkıntılarımızdan biri paranın yurtdışına kaçması. Biz parayı Türkiye’ye çekmek istiyoruz. Ancak birtakım şirketler bakacaklar ki burda itimat yok. O vakit yurtdışında bir şirket kuracaklar, kendi şirketleri o şirketlerden mal alacaklar. O dolarları yurtdışına kaçırmış olacağız.
“DOLARLAR FERDÎ HESAPLARINA ÇEKİLECEK”
Bazı şirketler ne yapacak, 3 milyon dolar var. 900 bin dolar kararı çıktı. Diyecek ki, bari ben bu parayı, hissedarlarıma temettü, kâr hissesi dağıtayım diyecek. O vakit bu beşerler bu dolarları kendi şahsî hesaplarına çekecekler. O vakit ne olacak. Bu mu tahlil. O vakit, temettü çekmek yasaktır kararı mı çıkaracağız. Yasaksa beşerler niçin şirket kursun ki.
Temettüyü durdurmayacaksak, temettü çekenleri engellemeyeceksek, 3 milyon doları olan şirket, 2 milyon 100 bin dolarını temettü olarak dağıtır, 900 bin dolarını şirket hesabında meblağ, krediyi de çeker. Pekala bunu nasıl engelleyeceğiz.
Diyeceksiniz ki, hissedarlar şirketten kâr hissesi çekerken bir temettü vergisi ödüyorlar. Doğrudur lakin önünde sonunda hissedarlar o vergiyi ödemek zorundalar.
“BU KARARI BİR DEFA DAHA İNCELEYİN”
Ben regülatörlerden bir kere daha rica ediyorum. Bu kararı bir defa daha inceleyin. Bu karar Türkiye’nin çıkarına değil. Bu karar kısa vadede dolar/TL’yi tutmak için çıkarılmış bir karar üzere gözüküyor. Bu karar sağlıklı bir karar değil. Matematiksel olarak gerçek bir karar değil. Optimal değil.
Bakın 10 yıldır alınan kararlar, Türkiye’nin çıkarına kararlar olsaydı TL bu kadar kıymet kaybeder miydi? Faiz bu kadar artar mıydı? Enflasyon bu kadar artar mıydı? Ekmek 5 lira olur muydu? Ben size söylüyorum 10 lira olacak. Demek ki o kararlar da yanlışmış, bu karar da yanlış.
“1989 ÖNCESİNE Mİ DÖNÜYORUZ”
Bu karardan dönülmesi gerektiğini düşünüyorum. Zira şirketler burada açıkları bulup, kullanmaya çalışacaktır. Elleri mahkum. Bunu engelleyebilmek için bizim optimal, özgür piyasa kurallarına uygun. Burada sermayenin hür hareketi çok önemli… Biliyorsunuz 1989 öncesinde Türkiye’de sermaye hür hareket etmiyordu. Sermayenin hür hareket etmediği ülkelerin nasıl felaket, nasıl rezil durumlarda olduğunu anlatmama gerek yok.
“KARARI BDDK’NIN ÇIKARMASI TÜREL DEĞİL”
1989’dan sonra 32 numaralı kararla, Türkiye’de sermaye hareketleri hür hale getirildi. Ne yani biz artık 1989 öncesine mi dönüyoruz. Bu karar BDDK tarafından çıkmış üzere gözüküyor, kredileri ilgilendirdiği için ama… Direkt olarak döviz alımını ilgilendirdiği için… Ben hukukçu değilim bilemem fakat güya bu kararın Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılması gerekiyor üzere düşünüyorum.
Umuyorum ki bu türlü yanlış kararlar alınmaz. Umuyorum ki şapkadan daha fazla tavşan çıkarılmaz ve Merkez Bankası faizi düşürüldüğü vakit neler olduğunu canlı bir biçimde geçmiş 8 ayda çatır çatır yaşadık. Umut ediyorum bu bahiste daha fazla inat edilmez. Türkiye’nin geldiği nokta bir somun ekmeğin 5 lira olduğu nokta. Bu nokta gerçek bir nokta değil. Demek ki kararlar yanlış.