Aslında olan biten büyük ihtimalle Madrid’e gitmeden Ankara’da yaşandı. ABD Lideri Biden vazifeye geldiğinden bu yana yalnızca iki kere yüz yüze görüştüğü, BM toplantısında Türkiye’nin talebine karşın buluşmadığı Erdoğan ile ‘bir ortaya gelme isteğini lisana getirdi’ Erdoğan da “olabilir” dedi. Doğal telefonda öteki neler konuşuldu şimdilik yalnızca bilenler biliyor. Randevu hakikaten bu türlü mi kararlaştırıldı o da başka bir soru işareti.
Tek cümle ile tabir edilecekse İspanya’nın başşehri Madrid’de gerçekleşen NATO tepesinde Türkiye’nin İsveç ve Finlandiya’nın üyeliğine koyduğu vetosunu kaldırması olumlu ve kıymetli bir adım.
Erdoğan’ın yürüttüğü süreci ve varılan noktayı içerik ve üslup açısından ikiye ayırmak gerek. Vusulsüzlüğümüz usulsüzlüğümüzden malum lakin bu sefer usulsüzlük sonucu pek değiştirmedi.
Öncelikle Türkiye’nin bilhassa İsveç’le ilgili terör örgütlerine dair lisana getirdiği tenkitlerin birden fazla yerinde. İskandinav ülkeler güvenlik risklerinden uzakta olmaları, ekonomik refahın sağladığı özerklik (bunlara daha direkt sözüyle kimi vakit kibir de denebilir) ile kendi doğrularını ve önceliklerini ‘ortaklarının’ ya da ‘muhataplarının’ doğruları ve önceliklerinin üstüne koyarak yaşayabiliyorlardı.
İfade özgürlüğünün bağlamını ve terörle bağı üzere sıkıntı bir mevzuyu kenara bırakırsak Ankara’nın taleplerini büyük bir özgüvenle kulak ardı edebilme özgürlüğü Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile geçerliliğini yitirdi. Rus medya organlarının kendi ülkelerinde kelamı bile edilemeyen basın özgürlüğünü kullanarak Avrupa kamuoyunu manipüle edebilmesi nasıl bir anda söz özgürlüğü kapsamından çıkabildi ise bir gibisi de Türkiye’nin zorlaması ile yaşanıyor.
Türkiye, Finlandiya ve İsveç ortasında Madrid’de imzalanan üçlü muhtırada varılan nokta Türkiye için bir muvaffakiyet olarak tanımlanabilir. Birçok husus Türkiye’nin terörle gayret konusundaki talepleri dikkate alınıyor.
Sadece FETÖ’nün NATO marjında gerçekleşen bir mutabakatta ‘destek verilmeyecek örgüt’ olarak tanımlanması Fetullahçı yapılanmanın memleketler arası hareket alanını daraltacak bir gelişme. PKK’nın terör örgütü olarak anıldığı paragraf yerine PYD/YPG ile birlikte başka bir unsurda yer alması, ABD’nin Suriye’de PYD ile yürüttüğü iş birliğini düşününce anlaşılabilir.
Ülkelerin sonuncu NATO üyeliklerinin onaylanması meclis süreci de dahil uzun bir periyodu gerektiriyor. Münasebetiyle Madrid Mutabakatı her şeyin bittiği, İsveç ve Finlandiya’nın an itibariyle NATO üyesi olduğu manasına gelmiyor. Türkiye’nin eli düne nazaran terör örgütleri ile uğraşta bu ülkeler marjında daha güçlü. Lakin diyelim ki istenenler olmadı ‘biz vazgeçtik yeniden veto ediyoruz’ deme ihtimali de yok.
Ayrıca terörle çaba başlığını anti-demokratik münasebetlerle tüm muhalifler için çekinmeden kullanan bir Erdoğan var. Bu da başka devletlerin Ankara’nın asıl niyetinin ne olduğunun sorgulanmalarına neden oluyor. Muhtemelen pratik uygulama da bugün sanıldığı ya da Cumhurbaşkanlığı’nın ‘Türkiye istediğini aldı’ başlığı ise servis ettiği üzere gerçekleşmeyecek.
Gelelim yol sıkıntısına.
“Biz bir defa sokulduğumuz delikten bir daha sokulmayı düşünmüyoruz. Yunanistan’da bunu yaşadık. Biliyoruz ki İsveç de Finlandiya da bize birebir numarayı çekecekler. Niçin bu türlü bir gaflete düşelim ki? NATO’da tam ittifak gerekiyor. Bir ülke ‘hayır’ derse NATO ittifakı içerisinde ne yapamazlar, o ülkeyi alamazlar. NATO’ya Finlandiya ve İsveç’in girmesine ‘hayır’ diyeceğimizi ilgili arkadaşlarımıza söyledik.”
Bu tabirler Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın. Tıpkı görüşleri tekraren farklı ortamlarda tekrar etti. Erdoğan’ın cümlelerinde bir kural ibaresi yoktu. Hatta “bizimle görüşmeye geleceklermiş boşuna yorulmasınlar” tabirini kullandı. Sonuç hiç de Erdoğan’ın dediği üzere olmadı.
Eğer çektiğiniz silahı ‘sıkarım bak’ diye karşınızdakine doğrultur ve her seferinde tetiğe dokunmadan silahı yerine koyarsanız bir dahakine kimse sizi ciddiye almayacaktır. Gerçekten daha tepeye bir ay varken tüm değerli aktörlerin ‘mutabakattan eminiz’ demiş olmaları da bunu gösteriyor.
Sonuçta da dorukta Erdoğan’ın Ankara’da lisana getirdiği tehditler değil Batı’nın ‘mutabakat kesin’ açıklamaları gerçeğe dönüştü. Madrid’de elde edilen kazanımlar diplomatik yollarla, kapalı kapılar akabinde aslında elde edilebilirdi. Farklı olaylarda çok daha ileri kazanımlar yalnızca diplomatik süreçlerle başarılmıştı. Hatta burada temel kazanım NATO’nun son yirmi yılındaki en kritik genişleme ve stratejik adım atağının bir yol kazasına kurban gitmemesi oldu. Yani Türkiye ve NATO açısından kıymetli bir kırılma anının Erdoğan’ın ferdî münasebetleri ve doğruları uğruna harcanmaması asıl muvaffakiyet olarak görülebilir.
Askeri güç ya da veto üzere en son dakikada kullanılacak kozları her seferinde daha birinci baştan tedavüle sokarsanız bir gün tehdidinize inandırmak için ‘şaka yapmıyorum bak’ demek zorunda kalırsınız. Sözünüzü yerine getirmediğinizde de bedel kaybeden yalnızca sizin sözünüz değil temsil ettiğiniz ülkenin prestiji ve inandırıcılığı olur.