İşte Hayrettin Karaman’ın bugünkü köşe yazısı: Bir Halk Partisi klasiği olarak gasp edilen cami yerleri ve Aziziye Camii
İstanbul Etraf Kültür ve Tarihi Yapıtları Müdafaa Derneği (İSTED) İdare Şurası Lideri Dr. Erhan Sarışın’ın, gasp edilen cami yerleri konusundaki çalışmalarını büyük takdir ile karşılamamak mümkün değil.
Dernek, ağır ve yordamınca çalışmalarıyla sırf İstanbul’da 400 cami ve yerinin gasp edilip yerine münasebetsiz ve haksız nelerin yapıldığını belgeledi. Bunlardan 22’sini kurtardı ve yerine mescitleri inşa etti. Cennetteki konutlarında inşallah bizi de konuk ederler.
İnönü heykelinin dikildiği yerdeki cami yeri gaspının kıssasını ibret olsun diye Erhan Bey’in kaleminden sunuyorum.
Aziziye Camii’nden, şov merkezi ve hürmet tak’ına
Taşlık mevkiinin gerçekleri…
Sultan Abdülaziz tarafından Dolmabahçe Sarayı’nın art sırtında (Beşiktaş ilçesi, Vişnezade Mahallesi, 684 ada, 5 parsel) hâkim bir noktaya inşa edilmek üzere alanda bulunan 13 modül yapı parseli ile kadimde mevcut Süleymaniye Camii’nin kamulaştırması yapılmış ve bu yapılar yıkılarak alan açılmıştır. Kelam konusu bu alan, tarihî haritalar incelendiğinde Maçka (Şeyh) Mezarlığı’ndan başlayıp kuzeyde Prof. Alaeddin Yavaşça ve Vişneli Tekke Sokak Boğaz cephesinde Dolmabahçe Caddesi, güney cephesi ise Bayıldım Caddesi ile hudutlu yaklaşık 95 dönüm alanı kapsamaktaydı.
Kelam konusu Aziziye Camii ve külliyesine ilişkin alanda inşa faaliyetleri Sarkis Balyan tarafından başlatılarak alandaki eğimi azaltmak için bugün de yerinde mevcut bulunan Set duvarları inşa edilmiş, ardından cami duvarları yaklaşık 7 metre yüksekliğe kadar örülmüştür. Lakin camiin duvarları bu düzeye ulaştığı anda Sultan Abdülaziz’in beklenmedik bir biçimde tahttan indirilmesi ve Hakk’ın rahmetine kavuşmuş olması ile birlikte camiin inşaatı durdurulmuştur.
Mescide gelir sağlamak emeliyle, Set duvarının ve camiin inşası ile eş vakitli olarak başlanan Akaretler Sıra Meskenleri imaline başlanmış ve inşası tamamlanmış olup günümüzde hizmet vermeye devam etmektedirler.
Sultan Abdülaziz’in vefatı süreci ile birlikte tahta geçen Sultan Abdülhamit, bu alanda bulunan taşları da kullanmak suretiyle bir cami ve sıbyan mektebi inşa edilmesi için talimat yayınlamıştır. Her ne sebepten olduğu bilinmez, bu tarihte de cami ve sıbyan mektebi inşa edilmemiştir. Bu alan bu tarih itibariyle mahalde bulunan taşlar nedeniyle “Taşlık” olarak anılmaya başlamıştır.
Cumhuriyet devri başlarında Hazine mülkü olan Aziziye Camii toprağı, 42 dönüme kadar düşmüş ve İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanlığı devrinde 15 Ocak 1948 tarihinde Bakanlar Konseyi Kararı ile İstanbul Belediyesi’ne bedelsiz bölümü gerçekleşmiştir.
Süregelen yıllarda Set altında bulunan büyük avlu alanına (bugün Swissotel’in bulunduğu saha) spor tesisleri inşa edilmiş ve uzun mühlet bu formda kullanılmıştır.
1970’li yıllara gelindiğinde Taksim Seyahat Parkı’na dikilmek için hazırlanan İsmet İnönü’ye ilişkin heykel, halkın yansıları nedeniyle Taksim Seyahat Parkı’na değil, Aziziye Camii’nin mevcut duvarlarının içi düzlenerek park sathına dönüştürülmek suretiyle buraya dikilmiştir ve günümüzde hâlâ bu alanda bulunmaktadır.
1988 yılına gelindiğinde Set korunmak suretiyle Taşlık kahvesi ve alt bahçede yer alan spor kompleksleri yıkılarak camiin set altı bahçesine Swissotel inşa edilmiştir.
Günümüzde Aziziye Camii’nin temellerinin de bulunduğu alan, Vişnezade Mahallesi, 684 ada, 5 parsel olup 8838 metrekare yüzölçümüne sahip olup, alansal tespitlerimize nazaran Aziziye Camii temelleri 52 metre uzunluğunda ve 52 metre genişliğinde olup taban alanı yaklaşık 2720 metrekaredir.
2016 yılında İstanbul Etraf Kültür ve Tarihi Yapıtları Muhafaza Derneği- İSTED olarak Aziziye Camii ve birebir alanda var olan ve yıkılan Süleymaniye Camii ile ilgili derin araştırmalarımızı yaptık. Öncelikle periyodun İstanbul Büyükşehir Belediyesi idaresi ile koordineli olarak alanın Dolmabahçe Müdafaa Alanı’na dâhil edilmesi için çalışmaları gerçekleştirdik. Çalışmamız, İstanbul 3 Numaralı Kültür Varlıklarını Muhafaza Bölge Kurulu’nun 13.06.2019 tarih ve 4917 sayılı kararı ile onaylandı.
Bu süreçte derneğimizce tüm tarihi süreçte alan ile ilgili tarihi haritalar, imar planları, kadastral paftaları dijitalize edilmiş ve koordinatlandırılmış olup, mescide ait resmi-özel tüm arşivlerdeki bilgi, evrak ve görsel gereçler bir ortaya getirilmiş olup arşivle ilgi çalışmalarımız, süreklilik unsuru kapsamında devam etmektedir.
Günümüzde ilgili müdafaa heyeti üyeleri ile gerçekleştirdiğimiz şifahî görüşmelerimizde Ekrem İmamoğlu idaresindeki İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin ilgili çalışanının, Aziziye Camii üzerinde bulunan İsmet İnönü heykeli etrafına “Saygı Tak’ı, Şov Merkezi ve Seyir Terasları” inşa edeceklerini beyan ettikleri bilgisini almış bulunmaktayız. Bu nedenle bu alanda çalışmalarımızı hızlandırarak Aziziye Camii’nin korunması, ‘kültür varlığı’ olarak tescil edilmesi için müracaatımızı Mart 2021’de İstanbul 3 Numaralı Kültür Varlıklarını Müdafaa Bölge Kurulu’na yapmış bulunmaktayız.
Bu müracaat sayesinde Aziziye Camii’nin ‘kültür varlığı’ olarak tescili ile birlikte camiin türel hükmi şahsiyeti korunmuş olacak, Ekrem İmamoğlu idaresindeki İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin “Saygı Tak’ı, Şov Merkezi ve Seyir Terasları” projesi uygulanamaz olacak, İsmet İnönü heykelinin daha münasip bir alana taşınması ve camiin projelendirilerek gelecekte inşa edilmesinin yolu açılacaktır.
… “Allah’ın mescidlerinde O’nun isminin anılmasına pürüz olan ve onların harap olması için çalışandan daha zalim kim olabilir? Aslında bunların oralara lakin korka korka girmeleri gerekir. Böyleleri için dünyada rezillik var, âhirette de onlar için büyük azap vardır.” (Bakara:2/114) mealindeki ayetin kararı ile hareket ederek, mevzuata nazaran Aziziye Camii alanının türel hükmi şahsiyetini korumak, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına bir haktır.