Dolar/TL hafta başında aylar sonra 15 lira sonunu aşarak 15,30’lu düzeylerine kadar geldi. Piyasa uzmanları döviz kurunun istikrarda tutulabilmesi için Merkez Bankası’nın kamu bankları aracılığıyla döviz satışı gerçekleştirdiğini sık sık lisana getiriyor.
Ekonomist Haluk Bürümcekçi, 2019 Mart ayında başlayan ve 128 milyar dolarlık rezerv erimesini takip etmesinin akabinde bu yıl da yapılan değişimleri datalarla ortaya koyuyor. Bürümcekçi, bu kere Merkez Bankası’nın bu yılın birinci çeyreğinde 24,3 milyar dolarlık döviz satışı yaptığını hesapladı.
Dünya’dan Şebnem Turhan’ın haberine nazaran, IMF tarifli net memleketler arası rezerv için hesaplama yapan Bürümcekçi, reeskont kredileri, kur muhafazalı mevduatta döviz dönüşümü ve ihracat gelirinin aşikâr yüzdesinin alınması başta olmak üzere rezervlere döviz girişi sağlandığını belirterek çıkışların ise KİT’lere satış, swaplar, Hazine süreçleri olduğunu belirtti.
Bürümcekçi’nin hesabına nazaran reeskont kredilerinden birinci çeyrekte 4.9 milyar dolarlık bir katkı sağlandı rezervlere. KKM’de dövizden dönüşten gelen ölçü ise yaklaşık 28.6 milyar dolar düzeyinde. KİT’lere 12.8 milyar dolar döviz satılırken swaplardan 2.4 milyar dolar düşüş, Hazine süreçlerinden ise 1.2 milyar dolarlık azalma var. İhracat bedellerinin yüzde 25’i hariç tutulduğunda milletlerarası net rezervlerin 17.1 milyar dolar birinci çeyrekte artması gerekiyordu. Lakin resmi datalara nazaran artış 7.8 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Yani 9.3 milyar dolar daha az artış oldu.
Buna Bürümcekçi yaklaşık olarak her ay 5 milyar dolar düzeyinde ihracat bedeli eklendiğinde artışın yaklaşık 32.1 milyar dolar olması gerektiğini yani bunun da 24.3 milyar dolarlık fark yarattığını vurguladı.
Bürümcekçi bir çok bilginin şeffaf olarak açıklanmadığı için hesaplamalarda kusur hissesi olabileceğine de işaret etti.
KOLAY BİR MATEMATİK
Ekonomist Haluk Bürümcekçi, çok yüksek negatif gerçek faiz olduğunu ve KKM ile bu durumun çözülmeye çalışıldığını lisana getirerek lakin bunun da garantisi olmadığını söyledi. Bürümcekçi, “Döviz satma siyasetinin sürmesi için gelenin âlâ olması gidenin de onu aşmaması lazım. Yani kolay bir matematik” diye konuştu.
Sürdürülebilirlik için birtakım dataların takip edilmesi gerektiğini lisana getiren Bürümcekçi önceliği cari istikrara verdi. Bürümcekçi şöyle konuştu:
“Cari istikrar yüksek gidiyor. Doğalgaz ve petrol fiyatlarının yükselmesi tesirli. Doğalgaz mevsim itibariyle biraz rahatlatabilir lakin yeniden kış gelecek. Güzel gidecek şeyler de var alışılmış. İhracat, turizm tarafı uygun sarfiyat. Lakin şu anda dış açık berbata gidiyor. Güç hariç dış istikrar çok makûs değil lakin bu türlü de bir gerçek var. İkincisi yabancı çıkışları. Çok azaldığı için sorun yok zati yabancının yanlışsız dürüst konumu kalmadı. Buradan baskı gelmiyor. Üçüncü olarak hane halkının talebi. KKM bunu tutuyor, işe de yarıyor, döviz talebini geciktirmiş oluyor. Fakat KKM aşikâr bir büyüklüğe ulaştı. DTH’tan yeni dönüşler olmazsa buradan sisteme yeni döviz girişi olmayacağı manasına geliyor. İzlemek gerekiyor. Son olarak da parasallaşmanın boyutu ne olacak bilmiyoruz. Kredi pompalamaları nereye gidecek? Merkez Bankası da kredi verecek. Tüm bunlar bu siyasetin ömrü uzayacak mı kısalacak mı gösterecek.”
BU SİYASET OLMASAYDI KUR 18’E VURMAZDI
Merkez Bankası’nın çok daha güçlü rezervleri olduğunun ve geçen yıllarda çok harcandığını hatırlatan Bürümcekçi, “Çok harcandı kötü da patladı sonunda. Hiç yapmasanız bunları dolara/TL 18’e gelmezdi tahminen lakin 18’e vurdurdunuz. Hiç olmayacak bir yere geldi. Artık de olağanda gerçek kur olarak yetiyor olması lazım fakat enflasyon çok yüksek olduğu için zorluyor. Enflasyonu düzeltmeden kuru tutmak çok daha sıkıntı olur. Sisteme yönelik zamanlama için bir şey diyemem fakat bu türlü bir şey sürdürülemez. Fakat ömrünü uzatacak şeyler olabiliyor. KKM’nin bir anda çıkması oyun değiştirdi. Artık tahminen enflasyon muhafazalı tahvil bir mühlet yönetim ettirecek. Ve vakit kazandıracak. Rusya Ukrayna krizi çıkmasa çok daha rahat sürdürülebilirdi. Artık bilemiyoruz tahminen uygun bir şok da olabilir” diye konuştu.