19. Yüzyılın sonuna gelindiğinde Batı’yla Doğu’nun ortasındaki farkı Ziya Paşa’nın o meşhur dizeleri ele verir:
“Diyar-ı küfrü gezdim beldeler kâşaneler gördüm
Dolaştım mülk-i islamı bütün viraneler gördüm”
Mülk-i İslam’da yani Doğu’da Ziya Paşa’yla tıpkı görüşte olan kudretli bir adam vardı: Osmanlı İmparatorluğu’nun padişahı Abdülaziz.
Abdülaziz, İngiltere Kraliçesi Victoria’nın da Londra’ya daveti üzerine 21 Haziran’da Sultaniyye vapuruyla İstanbul’dan ayrıldı.
Napoli, Toulon, Paris, Londra, Brüksel, Viyana, Budapeşte resmî ziyaretlerini kapsayan uzun seyahat programı, padişahın Rusçuk-Varna üzerinden 7 Ağustos 1867’de İstanbul’a dönüşüyle noktalanacaktı.
ABDÜLAZİZ’İN HESABA KATMADIKLARI
Avrupa’nın semtleri karşısına nutku tutulan Abdülaziz, İstanbul’u da tıpkı Avrupa kentleri üzere tekrar inşa etme hevesine kapıldı. Ancak Abdülaziz’in hesaba katmadığı bir şey vardı.
Paris, Londra, Viyana, Budapeşte üzere kentleri besleyen kaynaklar vardı. Avrupa’ya sömürgelerinden gelen çok sayıda vergiyle inşa edilmişti bu kentler.
Abdülaziz ise tahminen de yıllarca devam edecek bir geleneği bu özenti sonucunda başlatacak, alınan borç paralarla Çırağan Sarayı, Beylerbeyi Sarayı, köşkler, külliyeler inşa edildi.
SÖZLERİNİ UNUTTU
Tahta çıktığı günlerde saray masraflarını kısacağını ve sade bir hayat süreceğini söyleyen Abdülaziz, Avrupa’daki kentleri görünce bütün kelamlarını bir çırpıda unutuverdi.
Tıpkı Avrupa sarayları üzere Osmanlı saraylarının işçi takımları da yüzlerce bireye ulaşacak halde genişletildi.
Yıllar uzunluğu konuşulacak ihtişamlı saraylar inşa edilmişti fakat Osmanlı’nın borçları da katlanarak artmıştı.
Kaynaklar: Tarih Mecmuası, Vikipedi